Autoportret. Podcast o architekturze i przestrzeni Autoportret. Podcast o architekturze i przestrzeni

Dorota Leśniak-Rychlak rozmawia z Maciejem Miłobędzkim

 

Czy możliwe jest ocalenie pod władzą techników, pyta Maciej Miłobędzki, architekt z pracowni JEMS Architekci w swoim tekście w numerze „Autoportretu” Ścieżki materiałów. Odpowiedź udzielana przez autora jest negatywna, a jednym z przykładów środowiskowo szkodliwych budynków przywoływanych w rozmowie jest nowojorski Seagram Building, zaprojektowany przez Ludwiga Miesa van der Rohego, ikona stylu międzynarodowego. Gdy przyglądniemy się ustaleniom Kiela Moe, autora monografii szklanego biurowca, okaże się, że siedziba Seagram przyczyniła się do ekstrakcji na pustyni Atacama (pozyskanie miedzi na eleganckie „opakowanie”: kurtynową elewację), degradacji środowiskowej na terenie dawnej fabryki szkła w Pensylwanii, czy negatywnie wpłynęła na zdrowie robotników, opracowujących bursztynowe tafle. Przy takiej optyce wydaje się, że historię architektury należałoby napisać na nowo. A co z teraźniejszością, gdy architekci projektują już budynki nie z materiałów, lecz z produktów, komponowanych z część pochodzących z całego globu?

Rozmowę prowadzi Dorota Leśniak-Rychlak – redaktorka
kwartalnika „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni”.

„Autoportret” 4 [83] 2023 
„Ścieżki materiałów”



Architektura jest dziedziną materialną. Powstaje w procesie przemiany niemal alchemicznej, z materii wydobywanej z ziemi i przetwarzanej w procesach różnych obróbek w budynek, wartość dosłownie i w przenośni materialną. W ostatnich dekadach właśnie ta cecha jest przekleństwem. Współcześnie coraz częściej pytamy o to, z czego budujemy, jakie są środowiskowe koszty działalności budowlanej. Żadna technologia nie jest niewinna w dobie katastrofy klimatycznej. Musimy zacząć oceniać architekturę przez pryzmat jej oddziaływania na środowisko, a to wymaga
wprowadzenia nowych kryteriów. Próbujemy zmapować nowe obszary działań architektonicznych i wskazać możliwe alternatywy.

Jak wykorzystać istniejące zasoby? Jak pracować z materiałami, na przykład ziemią i glebą, w sposób odwracalny? Jak recyklingować beton? Co można odzyskać i użyć ponownie? Czy wszystko da się przebudować? Uruchamiają się nowe połączenia, perspektywy.



Wszystkie teksty z numeru, w tym tekst Macieja MIłobędzkiego będą (lub już są) dostępne na naszej stronie internetowej pod tym linkiem:

https://www.autoportret.pl/numery/sciezki-materialow-pl/

 

Inne teksty autora zawierające krytykę modernistycznych
dogmatów zamieszczone na łamach „Autoportretu”:

https://www.autoportret.pl/artykuly/nieznosna-lekkosc/

https://www.autoportret.pl/artykuly/niezaizolowane-nienowoczesne-niekomfortowe/

https://www.autoportret.pl/artykuly/wszystkiego-bezpiecznego-infrastruktura-bezpieczenstwa-i-komfortu/

 

Zapraszamy do prenumeraty naszego pisma: https://mik.krakow.pl/product-category/autoportret/

Zapis spotkania promocyjnego numeru Autoportretu "Ścieżki materiałów", które odbyło się 6 marca 2024 roku w Spółdzielni Ogniwo.



„Czy da się dziś budować z materiałów z drugiej ręki? Da się. Czy można użyć słomy jako izolacji termicznej współczesnego biurowca? Można.Czy należy maksymalnie ograniczać ilość rozbiórek i wyburzeń? Należy.

W wykładzie wykazuję, dlaczego nie tylko można, ale wręcz trzeba zmienić sposób myślenia o doborze materiałów we współczesnej architekturze”. 



MACIEJ JAGIELAK

dr inż. arch., asystent na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej. Architekt, zafascynowany ekologiczną i społeczną rolą architektury, Prowadzi podcast i stronę Emisja Architektury, projektuje domy z naturalnych materiałów. Buduje meble i inne struktury przestrzenne z elementów z odzysku. Autor serii reportaży W poszukiwaniu sensu architektury ekologicznej (do posłuchania w audioteka.pl).



Numer 4 [83] 2024 „ŚCIEŻKI MATERIAŁÓW”



Architektura jest dziedziną materialną. Powstaje w procesie przemiany niemal alchemicznej, z materii wydobywanej z ziemi i przetwarzanej w procesach różnych obróbek w budynek, wartość dosłownie i w przenośni materialną. W ostatnich dekadach właśnie ta cecha jest przekleństwem. 



Współcześnie coraz częściej pytamy o to, z czego budujemy, jakie są środowiskowe koszty działalności budowlanej. Żadna technologia nie jest niewinna w dobie katastrofy klimatycznej. Musimy zacząć oceniać architekturę przez pryzmat jej oddziaływania na środowisko, a to wymaga wprowadzenia nowych kryteriów. W tym numerze „Autoportretu” próbujemy zmapować nowe obszary działań architektonicznych i wskazać możliwe alternatywy.



Wybrzmiewają głosy, żeby całkowicie zaprzestać budowania. Barbara Buser idzie w rozmowie z Michałem Sikorskim jeszcze dalej: postuluje wprowadzenie zakazu stosowania nowych materiałów.



Na głosy lamentu, że w tej sytuacji architektura się skończy, odpowiadamy: jest wręcz przeciwnie. Powstaje nowe pole dla (tak, też nie znosimy tego słowa) kreatywności.



Jak wykorzystać istniejące zasoby? Jak pracować z materiałami, na przykład ziemią i glebą, w sposób odwracalny? Jak recyklingować beton? Co można odzyskać i użyć ponownie? Czy wszystko da się przebudować? Uruchamiają się nowe połączenia, perspektywy.



Spotkanie dofinansowane z MKIDN

Wszystkie teksty z numeru Ścieżki materiałów będą dostępne są na naszej www.

Drukowaną wersję Autoportretu można nabyć w naszym e-sklepie.

Długie życie to bogactwo doświadczeń, z którego można czerpać inspirującą wiedzę, tylko trzeba wiedzieć jak rozmawiać ze starymi ludźmi. W taką umiejętność jest wyposażona Magdalena Zych, kustoszka Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie, antropolożka, która w swojej pracy badaczki mocno opiera się na wywiadach i spotkaniach ze starymi ludźmi. W podcaście rozmawiamy o: przestrzeniach i rytuałach starości, o duchowym życiu starszych działkowców, autonomii wdów, sprawczości zaawansowanych wiekiem handlarek, o postawach starszych osób wobec kościoła, dalekich od teologicznej wykładni, ale wspierających codzienność.  Powracającym wątkiem rozmowy jest praktykowanie witalności przez starych ludzi i wskrzeszanie iskier życia u jego schyłku. 

Rozmowę prowadzi Marta Karpińska – redaktorka kwartalnika „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni”.

„Autoportret” 3 [82] 2023  „Starość”

Czy nasze mieszkania, miasta, wsie, instytucje publiczne, systemy transportu i opieki medycznej są przygotowane na zjawisko określane w języku ekonomii cokolwiek niepokojącą frazą silver tsunami? A może na problem należy spojrzeć z innej perspektywy? Może właśnie narastająca konieczność przystosowania polityk społecznych i przestrzeni codziennego funkcjonowania do potrzeb ludzi starych sprawi, że koniec końców wszystkim będzie żyło się lepiej? 

Wszystkie teksty z numeru, w tym tekst Magdaleny Zych są dostępne na naszej stronie internetowej pod tym linkiem: https://www.autoportret.pl/numery/starosc-pl/

Tekst Magdaleny Zych, z numeru „Zwykłość” o którym rozmawiamy w tym odcinku: https://www.autoportret.pl/artykuly/strzez-sie-tych-miejsc/

Zapraszamy do prenumeraty naszego pisma: https://mik.krakow.pl/product-category/autoportret/

To jest kraj dla starych ludzi

Rozmowa o starości w mieście i poza nim przy okazji promocji nowego numeru Autoportretu Starość w Spółdzielni Ogniwo w Krakowie, 30 listopada 2023 roku

Gościnie: Dorota Majkowska-Szajer i Anna MiodyńskaProwadzenie: Marta Karpińska, Dorota Leśniak-Rychlak



Czy dzisiaj wolno się zestarzeć?

Osobom w podeszłym wieku oferuje się osobne zajęcia w domach kultury, specjalne seanse w kinie, preferencyjne zasady zwiedzania muzeów w wybranych dniach… Czy te zaproszenia są zachętą do włączenia się w życie społeczne, czy przejawem protekcjonalizmu, przekierowaniem do jakiejś niszy, w której osoby starsze (w różnym stopniu sprawności) mają się spotykać we własnym gronie, w wydzielonych czasie i przestrzeni? Czym są domy spokojnej starości? Usunięcie osób starszych z pola widzenia? Jak profesjonalizacja usług opiekuńczych ma się do tradycyjnych społeczeństw, do świata wartości budowanego przez wielopokoleniowe rodziny żyjące pod jednym dachem? Czy współcześnie tych dawnych relacji rodzinnych nie idealizujemy?  Jak wyglądała starość w tradycyjnych polskich rodzinach, w lokalnych wspólnotach, na przykład na polskiej wsi? Czy wyobrażenie starości uwolnionej od nieuchronnych ról przypisywanych ludziom starszym przez kultury tradycyjne rzeczywiście przestaje budzić lęk? Czy współcześnie można ją przeżywać na własnych zasadach?  Po co dziś młodym potrzebni są ludzie starzy? Zastanawiamy się również, nas przystosowaniem miasta dla osób starszych? Miasta dobre dla starszych, dobre dla wszystkich? Co konkretnie trzeba w nich zmienić, żeby tak było? Na tak postawione pytania, odpowiadamy w trakcie spotkania.



Anna MiodyńskaBeneficjentka świadczeń emerytalnych, płatniczka podatków od samozatrudnienia, aktywistka. Pracowała w Małopolskim Instytucie Kultury w Krakowie. Lubi swoje miasto. Wygląda na jakiś wiek.



Dorota Majkowska-SzajerAntropolożka, absolwentka Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pracuje w Muzeum Etnograficznym w Krakowie, uczestniczy w badaniach nad kolekcją etnograficzną oraz współczesnymi zjawiskami społecznymi i kulturowymi (m.in. w projektach: „Pamiątka rodzinna”, „Wesela 21”, „Wesela 21: audioportret”, „Życzenia”). Kuratorka wystaw i wydarzeń z udziałem publiczności. Autorka i redaktorka przewodników, katalogów, publikacji naukowych i popularnonaukowych z zakresu antropologii kulturowej (m.in. w „Kontekstach”, „Roczniku Antropologii Historii”, „ZWAM”, „Wirtualnych Muzeach Małopolski”). Bardzo lubi czytać, czasem pisze, dla dorosłych i dla dzieci.

„Autoportret” 3 [82] 2023  „Starość”

Czy nasze mieszkania, miasta, wsie, instytucje publiczne, systemy transportu i opieki medycznej są przygotowane na zjawisko określane w języku ekonomii cokolwiek niepokojącą frazą silver tsunami? A może na problem należy spojrzeć z innej perspektywy? Może właśnie narastająca konieczność przystosowania polityk społecznych i przestrzeni codziennego funkcjonowania do potrzeb ludzi starych sprawi, że koniec końców wszystkim będzie żyło się lepiej? „Marzy mi się polityka społeczna, w której potrzeby nie mają wieku, płci ani narodowości. Ograniczenia związane z niepełnosprawnością mogą dotknąć każdego, niezależnie od wieku, wózki są nie tylko inwalidzkie, samotność dręczy też dzieci” – pisze w tym numerze Anna Miodyńska. Jej zdaniem wszystko, co bezpieczne, godne i wygodne, a także inkluzywne, miasta będą zawdzięczać ludziom starym, o ile zostaną zrealizowane wytyczne z różnych przewodników spod znaku Age Friendly City. Łukasz Pancewicz w rozważaniach o starzejących się miejskich populacjach przywołuje słowa kanadyjskiego urbanisty Guillerma Penalosy: „w mieście komfortowym dla osiemdziesięciolatka dobrze będzie się czuł także ośmiolatek”.

Wszystkie te

W poszukiwaniu modeli demokratycznej architektury zwykle odrzucano modernizm i tradycję odgórnego planowania, zwracano się za to do innego rodzaju budownictwa, do architektury wernakularnej, nieprofesjonalnej i opartej na lokalnych tradycjach budowlanych, do przykładów samobudowy w społecznościach funkcjonujących poza głównym nurtem polityk miejskich – osiedli slumsów, faweli, koczowisk bezdomnych, osad związanych z alternatywnymi formami zamieszkania, w ogródkach działkowych lub na spontanicznie tworzonych placach zabaw dla dzieci. Tendencje anarchistyczne zauważano w projektach, które zakładały partycypację mieszkańców zarówno ze względu na ich udział w projektowaniu, jak i później różne formy współzarządzania już zbudowanym środowiskiem życia, między innymi ruch spółdzielczy i możliwości dalszego swobodnego przekształcania gotowych osiedli. Anarchiczny charakter mogą mieć też działania w przestrzeni miasta: skłoting, miejska partyzantka, efemeryczna architektura związana z organizacją masowych protestów – wszystkie one służą podważeniu istniejących relacji władzy. 



dr Dorota Jędruch

Pracuje w Zakładzie Historii Sztuki Nowoczesnej Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Obroniła doktorat na temat trzech modeli społecznej architektury francuskiej w XX wieku reprezentowanych przez Le Corbusiera, Émile’a Aillauda i Ricarda Bofilla. Kuratorka wystaw architektonicznych, programów edukacyjnych i działań popularyzujących historię sztuki. Członkini zarządu Fundacji Instytut Architektury. Stała współpracowniczka kwartalnika "Autoportret".



Autoportret

nr 2 [81] 2023 SAMOORGANIZACJA

W numerze o samoorganizacji przeplatają się dwa zasadnicze nurty. Po pierwsze, w kontekście wojny w Ukrainie przyglądamy się zdolności naszych sąsiadek i sąsiadów do tworzenia poziomego, sieciowego państwa. Sięgamy do doświadczenia dla społeczeństwa Ukrainy formacyjnego – Majdanu z 2014 roku. Analizujemy przykłady oddolnych architektonicznych i artystycznych odpowiedzi na sytuację uchodźczą już w czasie pełnoskalowej wojny, na siłę, z jaką ruchy obywatelskie przystąpiły do tworzenia schronień, mniej lub bardziej podstawowych. Architektura się zmienia: z formy przestrzennej w ludzką aktywność, zdolność do myślenia o przyszłości wbrew otaczającej brutalności wojny. 

Drugi wątek dotyczy architektury oddolnej, samorzutnej, anarchitektury. Wywraca hierarchie, ignoruje porządki, dowartościowuje kolektywny wysiłek. Często jest wykluczana z oficjalnych podręczników i dyskursów, pomijana. Ona również opowiada o ludzkiej sprawczości, empatii i zdolności do współpracy. Jest ciągłym ruchem, zmianą, na którą ubywa miejsca w zawłaszczanej przez pieniądz i rentę gruntową przestrzeni.Zebrane w tym numerze przykłady innej logiki dają nadzieję. Dowodzą, że wspólnie można przezwyciężyć zarówno marazm, jak i rozpacz.

Wszystkie teksty z numeru Samoorganizacja dostępne są na naszej stronie.

Drukowaną wersję Autoportretu można nabyć w naszym e-sklepie.

Z Petrem Vladimirowem rozmawiamy o inicjatywie Okno dla Ukrainy, a także projekcie Poetyka konieczności, nagrodzonym złotym medalem na London Design Biennale w 2023 roku.

Odpowiadając na temat przewodni London Design Biennale „The Global Game: Ramapping Collaborations” wystawa „Poetyka konieczności” bada jak nieoczekiwane przedmioty, takie jak pozyskane z odzysku okna, poprzez nadanie im drugiego życia nadają się do ponownego użycia oraz rozwoju współpracy i współdziałania. 

W czasach kryzysu, zwłaszcza, gdy dostępne zasoby zmieniają się i kurczą, świat musi polegać na nowych rozwiązaniach i procesach. Projektanci muszą odwrócić się od estetyki w kierunku funkcjonalności, pozostając kreatywnymi w swojej pracy. „Poetyka konieczności” ma na celu reinterpretację przedmiotów i narzędzi, które spontanicznie pojawiają się w oddolnych akcjach pomocowych. 

Projekt składa się z trzech etapów, z których pierwszym była zbiórka okien prowadzona w marcu br. na terenie Wielkiej Brytanii. W drugim etapie okna dostarczone przez darczyńców wykorzystane zostały, jako element wystawy w Polskim Pawilonie. Trzecim etapem jest przekazanie ich do Kijowa, Charkowa oraz Chersonia, gdzie posłużą osobom odbudowującym swoje zniszczone domy.

Petro Vladimirov opowiada na jakim etapie jest projekt, jak się rozwija. Odsłania kulisy pozyskiwania materiałów rozbiórkowych z warszawskiego Atrium i dawnej siedziby SLD przy Rozbrat, zaprasza do sklepu z materiałami budowlanymi z odzysku BUDO i pokazuje skalę pomocy w Ukrainie, organizowanej przez Fundacja Brda. Zbliża się zima, zapraszamy do odsłuchu i pomocy!

Petro Vladimirov – Architekt i kurator z wykształceniem artystycznym. Doświadczenie zawodowe zdobywał w biurze architektonicznym Henning Larsen w Danii, pracował jako projektant produktów dla branży deweloperskiej. Wraz z Fundacją BRDA współtworzył projekt OKNA. Inicjator i uczestnik wielu interdyscyplinarnych działań w Europie, jego najnowszym projektem jest Biuro Odbudowy Ukrainy w Muzeum Warszawy. Kurator nagrodzonej złotym medalem wystawy Poetyka konieczności w polskim pawilonie na London Design Biennale 2023.

Pytania zadaje Dorota Leśniak-Rychlak  – redaktorka kwartalnika „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni”.

Autoportret

nr 2 [81] 2023 SAMOORGANIZACJA

W numerze o samoorganizacji przeplatają się dwa zasadnicze nurty. Po pierwsze, w kontekście wojny w Ukrainie przyglądamy się zdolności naszych sąsiadek i sąsiadów do tworzenia poziomego, sieciowego państwa. Sięgamy do doświadczenia dla społeczeństwa Ukrainy formacyjnego – Majdanu z 2014 roku. Analizujemy przykłady oddolnych architektonicznych i artystycznych odpowiedzi na sytuację uchodźczą już w czasie pełnoskalowej wojny, na siłę, z jaką ruchy obywatelskie przystąpiły do tworzenia schronień, mniej lub bardziej podstawowych. Architektura się zmienia: z formy przestrzennej w ludzką aktywność, zdolność do myślenia o przyszłości wbrew otaczającej brutalności wojny. 

Drugi wątek dotyczy architektury oddolnej, samorzutnej, anarchitektury. Wywraca hierarchie, ignoruje porządki, dowartościowuje kolektywny wysiłek. Często jest wykluczana z oficjalnych podręczników i dyskursów, pomijana. Ona również opowiada o ludzkiej sprawczości, empatii i zdolności do współpracy. Jest ciągłym ruchem, zmianą, na którą ubywa miejsca w zawłaszczanej przez pieniądz i rentę gruntową przestrzeni.Zebrane w tym numerze przykłady innej logiki dają nadzieję. Dowodzą, że wspólnie można przezwyciężyć zarówno marazm, jak i rozpacz.

Wszystkie teksty z numeru Samoorganizacja dostępne są na naszej https://www.autoportret.pl/numery/samoorganizacja/

Drukowaną wersję Autoportretu można nabyć w naszym e-sklepie.

Rozmowa z Zofią Jaworowską, Michałem Sikorskim i Petrem Vladimirowem Okna pierwszej potrzeby.