Önünüzde iki iş teklifi var: Birinin ücreti yüksek fakat işi anlamlı bulmuyorsunuz, diğer işi anlamlı buluyorsunuz ama ücreti düşük. Hangisini seçersiniz? Haliniz vaktiniz yerindeyse seçiminiz ne olur? Tüm bunların Matrix’te Morpheus’u satan Cypher karakteriyle ne ilgisi var? Bütün soruların cevapları yeni bölümümüzde!

Her sene Mart ayında yaptığımız gibi önce olabildiğince cehaletimizle Oscar'ları yorumladık. Sonra dümeni biraz daha iyi bildiğimiz bir alana kırdık ve sosyal psikolojinin kendimizce beş büyük fikrini sıraladık.

Yardıma ihtiyacı olan biri var ve etrafta sadece siz varsınız. Yardım eder misiniz? Peki ya etrafta başkaları da varsa? Yardım etmeye yatkınlığınız halen aynı mı olur yoksa düşer mi? 

Onuncu yılımızın ilk bölümünde yeni yıl kararlarına farklı bir perspektiften bakalım dedik. Hiç yeni yıl kararı almasak karar alanlardan bir farkımız olur mu? Kararları aldık diyelim, büyük ihtimalle hepsinin gereğini yerine getiremeyeceğiz. O durumda ne yapmak lazım?

Yakın ilişkilerimizin esenliğimize etkisini bu podcastte çok konuştuk. Yakın olmadığımız tanıdıklar ya da hiç tanımadığımız insanlarla yaşadığımız günlük küçük etkileşimler de mutluluğumuzu artırıyor olabilir mi? Yeni bölümde, KONDA ile iş birliği yaptığımız Türkiye genelindeki bir araştırmamızın ışığında bu soruya yanıt aradık.

Yeni bölüme kendimizi ait hissettiğimiz grupların üyelerinin ahlaki ihlallerine neden sert tepki veriyoruz sorusuna cevap arayarak başladık. Laf lafı açıp nazımızın geçtiği yakınlarımıza neden sert davrandığımıza kadar geldi.

Bazı kültürlerin görece daha bireyci bazılarınınsa toplulukçu olmasının belirleyicilerinden biri o kültürlerin nasıl bir sosyal, fiziksel, ekonomik çevrede oluştuğu. Yeni bölümde kültürlerin oluşumunda tarihsel olarak baskın geçim kaynaklarının rolünü konuştuk. Atası buğday yetiştirenin mi pirinç yetiştirenin mi Starbucks’ta ortamın sahibiymiş gibi davranacağı sorusunu irdeledik!

Son haftalarda sosyal psikoloji ve davranışsal ekonomi alanları iki büyük araştırma yolsuzluğu ile çalkalanıyor. Ünlü bilim insanları Dan Ariely (Duke Üniversitesi) ve Francesca Gino’nun (Harvard Üniversitesi) araştırmalarında usulsüzlük olduğuna dair ciddi iddialar var. Dan Ariely’nin çalışmalarından bazılarına biz de 8 sene önceki bir bölümümüzde değinmiştik. Olayların iç yüzünü, neler yaşandığını, 8 sene önce bahsettiğimiz hangi çalışmaların artık hükümsüz olduğunu uzun uzun konuştuk....

Kapın bir avuç çiğdem gelin! Melih Barbie filminin çekilmesini dünyanın kötüye gittiğini gösteren kanıt olarak sundu. Gerçekten her şey kötüye mi gidiyor yoksa iyiye giden şeyler de var mı? Her şeyin kötüye gittiğini düşünmenin riskleri neler? Bu risklerden korunmak için ne yapmak gerekir? Siz iyisi mi iki avuç çiğdem alın gelin, muhabbet uzadı!

İşler birbiri ardına yığılıp hepsi nasıl yetişecek stresi başlayınca ne yapacaksınız? Önce derin bir nefes alıp ardından da bir yandan üretkenliği korurken diğer yandan veriminizi artıracak beş önerimizi dinleyeceksiniz. Sonra her şey hallolacak!

Bu bölümün ana sorusu yine bir dinleyicimizden: Herkesin kaynaklarının, imkânlarının, sermayelerinin birbirinden farklı olduğu bir ortamda başarılı olup olmadığımıza karar vermek için kendimizi kimle karşılaştıracağız? Bu güzel sorunun yanına biz de bir bonus soru ekledik: Madem oyunu oynadığımız şartlar, kimin neyi başardığında bu kadar etkili, o halde şartları eşitlemek önemli bir toplumsal katkı. Şartları eşitlemeyi ve dezavantajlı grupları desteklemeyi amaçlayan programlar etkili oluyor mu?

Beyin göçünün ve genç bireylerin yurt dışında yaşama isteğinin çok konuşulduğu bu dönemde 10 yıldan fazladır yurt dışında yaşayan bir dinleyicimizden samimi bir mesaj geldi. Gitmek mi kalmak mı? Gitmeden önceki beklentilerle gittiğindeki gerçekler ne kadar örtüşüyor? Kendini ne oraya ne buraya ait hissedip arada kalma riski var mı? Yeni bölümde gurbetin kısa ve uzun vadede hissettirdikleri üzerine konuştuk.

6 Şubat depreminden sonra çektiğimiz ilk bölümümüzü savaş, sığınma, doğal afet gibi travma yaratma potansiyeli olan olayların etkilerini inceleyen çalışmalara ayırdık. Böylesine vahim olaylarda bile insanlarda gözlemlenen psikolojik dayanıklılık bir meslektaşımızın söylediği gibi umutlarımızı taze tutabilmemize yardımcı oluyor.

Bu bölümü 6 Şubat 2023 depreminden önce çekmiştik. Deprem felaketinin ardından yayınlarımıza bir süre ara verdik. Tekrar yayınlarımıza dönerken hem bu bölümü (152) hem de deprem sonrası çektiğimiz ilk bölümü (153) aynı anda yayınlamaya karar verdik. Çiğdemle Baş Başa’nın bu bölümünde konumuz pesimizm.

Son Dünya Kupası’nda birçok maçın penaltılara kalmasıyla biz de futbolcuların penaltı atışları sırasında yaşadıkları yüksek baskı ve bu baskının performanslarına etkisi üzerine verileri inceledik. Ardından bu verilerin kendi hayatımızda yüksek baskı altında kaldığımızda bununla nasıl başa çıkacağımıza dair ne fikir verebileceğini konuştuk. Ve sonunda dedik ki, buradan çıkaracağımız dersler her şeyden önce bizi iş hayatında öngöremediğimiz performans kazalarından korur.

Aralık sonuyla birlikte iddialı yeni yıl kararları kayda geçirildi, 1 Ocak ile birlikte de kararların peşinden koşulmaya başlandı. Biz de Kaçık Prens olarak yeni yıl kararlarınızda sizi yalnız bırakmıyoruz. 2023’teki ilk bölümümüzde, büyük bir örneklemle yapılmış bir deneyin bulguları ışığında sizleri neyin bekleyebileceğini konuştuk. İnsanlar en çok hangi konularda değişimi hedefliyor? Yeni yılın hangi ayları hedeflere bağlılığımızın düştüğü aylar? Çok spesifik hedefler koymak işimizi...

“Ben bana söylenenin içeriğine bakarım, başka bir şeyine bakmam” diyorsanız tekrar düşünmekte fayda var. Bazen bir mesajın bizi ikna etmesinin sebebi muhteviyatından ziyade paketi olabilir.  

Çok para kazanmanın kişinin sağlığından, mutluluğundan çaldığına dair yaygın bir inanışımız var. Bu gerçekten böyle mi yoksa biz garibanların teselli arayışı mı? Araştırmalar ışığında, eğrisiyle doğrusuyla tartıştık.

“Başarısızlıktan ders çıkarın” tavsiyesine bir itirazımız yok da neden bir türlü bunu yapamıyoruz yahu? Bu bölümde zihnimizin başarısızlıklardan ders çıkarmaya engel olan tuzaklarını ve bu tuzaklara düşmemek için neler yapabileceğimizi konuştuk.

Çok inandığımız bir şey eleştirildiğinde söz konusu fikre eskisinden daha sıkı sarılıyoruz. Çiğdemle Baş Başa’nın yeni bölümünde birçoklarına göre günümüzdeki kutuplaşmayı da artıran bu bilişsel eğilimi ele aldık.

Eylül’ün ikinci haftasında Kaçık Prens ekibinden Emre ve Gül Sabancı Üniversitesi’nden bir grup meslektaşla birlikte Nesin Matematik Köyü’ne misafir oldu. Emre, Psikoloji Yaz Okulu kapsamında köyün “sakinlerine” bir hafta Aşk Bilimi anlattı. Yeni sezonun ilk bölümünde Melih’in sorularıyla köyde konuştuğumuz araştırmaların üzerinden geçtik. Başta Ali Nesin hoca olmak üzere tüm Nesin Matematik Köyü ekibine ve Psikoloji Yaz Okulu’nun harika öğrencilerine teşekkürlerimizle…

Yeni sezon öncesi bir ısınma bölümü daha: Bildiğiniz bir şeyin size çok aşikâr geldiği ve karşınızdakine anlattığınızda anlamamasına şaşırıp kızdığınız oluyor ya… Sorun karşınızdakinde değil maalesef. Çiğdemle Baş Başa’da bu bölümün konusu bilginin laneti. Önemli not: Emre’nin çok önemli bir eseri masaya vurarak icra edişi Zoom’un azizliğine uğradı, yoksa şarkıyı çok güzel çalmıştı; hepiniz tak diye bilecektiniz hangi şarkı olduğunu :)

Yeni bir ülkede yeni evine taşınan Melih’in açılmamış kutular arasında zor şartlar altında katıldığı, yeni sezon öncesi ısınma bölümü. Önce Melih’in haklı isyanını dindirmek için insanların çağlar boyunca neden taşınmak zorunda olduğunu kısaca tartıştık, ama Melih’i yatıştıramadık. Ardından bölümün konusuna geçtik: Küçük ilerlemelere hakkını veriyor muyuz yoksa büyük hedefe ulaşılmadıkça kat edilen yolu hiçe mi sayıyoruz? Küçük ama anlamlı ilerlemeleri gözden kaçırmamak için ne yapmalıyız?...

Kaçık Prens’in yapımcı ve sunucularından Melih Kavukçu ani bir çıkışla “Çok gezmek, çok okumak ve paylaşmak köpürtülüyor arkadaş” dedi. İçerik danışmanımız Gül Günaydın’ın da katılımıyla döktük verileri masaya, köpürtülüyorlar mı gerçekten diye tartıştık. İyi dinlemeler!