Judeo-Presian & Early New Persian | فارسیهود در آیینه ی تاریخ‎ آیا می‌دانید نخستین نامه‌ی برجای‌مانده به زبان پارسی نو را يک یهودی نوشته است؟ به بيان دیگر، هر هر پژوهشگر ایران‌شناس اگر بخواهد کاوشی در زبان پارسی نو بکند، نباید این نامه را نادیده بگیرد. منظور از پارسی نو، زبانی است که از پارسی میانه و پارسی باستان جداست. بدون اینکه بتوان به‌روشنی زمانی دقیق برای این دگرگونی‌ها برگزید، باید به‌گونه‌ای کلی گفت که فارسي باستان به دوره‌ی هخامنشیان و پارسی میانه به دوره‌ی پس از یورش تازیان بازمی‌گردد. در سال ۱۹۰۱ میلادی، یک باستان‌شناس یهودی انگلیسی تبار به نام مارک اورل اشتاین (۱۸۶۲–۱۹۴۳) به هنگام کندوکاو در یکی از دورترین بخش‌های ایران بزرگ آن دوران، یعنی جایی به نام دندان اویلیق، که در ترکستان خاوری نزدیک ختن است، نامه‌ای پیدا کرد که تا به امروز موضوع بررسی و پژوهش ایران‌شناسان بوده است. این نامه در سی‌وهفت سطر بر پوست گوسفند به پارسیهود، یعنی به خط عبری و زبان پارسی نوشته شده است. به دلیل گذر زمان و فرسودگی، پیرامون این نامه آسیب دیده است. پژوهش‌های نخستین نشان می‌دهد که این نامه، که از واژگان و آمیخته های بیگانه تهی است، باید در میانه‌های سده‌ی هشتم نگاشته شده باشد. متن نامه در پیوند با کارهای بازرگانی است و گویا به خریدوفروش گوسفند ربط دارد. در این گفتگوی دوستانه با خاخام مُشه (پیام) شیرازی در برنامه ي تلويزيوني درخت زندگي ما پیرامون پارسهیود سخن خواهیم گفت!   Did you know that the earliest extant letter written in New Persian was composed by a Jewish individual? In other words, any scholar engaged in Iranian studies who intends to explore the New Persian language must not overlook this document. By "New Persian," we refer to a language distinct from both Middle Persian and Old Persian. While it is not feasible to assign a precise chronological demarcation to these linguistic transitions, it is generally understood that Old Persian pertains to the Achaemenid period, whereas Middle Persian corresponds to the era following the Arab invasions. In 1901 CE, a British-Jewish archaeologist by the name of Sir Marc Aurel Stein (1862–1943), during his excavations in one of the most remote regions of Greater Iran at the time—specifically, a site known as Dandan Uiliq, situated in eastern Turkestan near Khotan—unearthed a letter that has since been a subject of extensive scholarly examination by Iranologists. The letter, consisting of thirty-seven lines, was inscribed on sheepskin in a script referred to as "Judeo-Persian" (Farsihud), using the Hebrew script but written in the Persian language. Owing to the passage of time and natural deterioration, portions of the letter have sustained damage. Initial research suggests that this letter, which is devoid of foreign loanwords or expressions, was likely composed in the mid-8th century. The content pertains to commercial transactions, possibly involving the trade of sheep. In this conversation with Rabbi Moshe (Peyam) Shirazi on the Persian-speaking television programme Derakhte Zendegi (The Tree of Life), we shall explore the subject of Judeo-Persian (Farsihud) in greater