Po co nam konstytucja? To pytanie w ostatnich siedmiu latach zadawaliśmy sobie tysiące razy. Najwięksi znawcy tematu odpowiadają na to pytanie nad wyraz poważnie - konstytucja i strzegący jej sąd konstytucyjny zostały wymyślone, aby już nigdy więcej nie powtórzyło się Auschwitz. Konstytucjonalizm jest bowiem ideą, która ma zapobiec temu, aby większość zdominowała, wyizolowała, uwięziła i zabiła mniejszość. Sama demokracja nie wystarczy. Demokratycznie rzecz ujmując, w kraju kanibali 51%...

W samym sercu myślenia prawniczego znajduje się specjalne miejsce dla pojęcia normy prawnej. To pewien wzorzec zachowania, pewien standard wyprowadzany z przepisów, ale z nimi nie tożsamy. Normę prawną prawnicy "wyprowadzają" z przepisów, "odkodowują " ją z ustaw i innych aktów prawnych. Czy to jednak nie jakieś prawnicze hokus-pokus? Czy sędzia nie wyciąga norm prawnych z tekstu ustawy tak, jak magik wyciąga królika z kapelusza? W tym wykładzie omawiamy koncepcje interpretacji prawniczej i...

Stare prawnicze powiedzenie brzmi "Summum ius, summa iniuria" - najwyższe prawo może powodować najwyższą niesprawiedliwość. Dlaczego tak jest? W wykładzie 11. rozważamy relację między prawem a sprawiedliwością, analizując teorię sprawiedliwości Johna Rawlsa. Odpowiadamy sobie między innymi na pytanie, czy nierówności społeczne, które kreuje prawo, mogą być sprawiedliwe i pod jakimi warunkami.

W średniowiecznym grobowcu odnaleziono list napisany w wieku XIII. Według jakich reguł językowych należy go interpretować - funkcjonujących wtedy, kiedy został napisany, czy też takich, jakie stosujemy dzisiaj? Odpowiedź wydaje się oczywista - XIII-wieczny list trzeba interpretować według XIII-wiecznych zasad gramatycznych i znaczeniowych. Czy tak samo powinno się interpretować tekst prawny? Czy napisaną w wieku XVIII konstytucję USA powinno się interpretować zgodnie ze znaczeniem, jakie...

Czy prawdziwa rozmowa o trudnych sprawach ma jeszcze moc rozwiązywania konfliktów? W rodzinie, w klasie, w państwie? Czy nasze rodziny i nasze państwo mogą być jeszcze oparte na idei dialogu, który zakłada demokracja, czy też muszą stoczyć się w autorytarny monolog kogoś, kto wie lepiej i narzuca swoje myślenie innym? Kolejny odcinek podkastu i kolejny temat - idealna sytuacja mowy Habermasa jako wzór dla rodziny, społeczeństwa, państwa i prawa.

Czy język prawny można interpretować, jak się chce? Czy też istnieją ścisłe standardy, jak należy to robić? Niektórzy miłośnicy “Forresta Gumpa” uważają na przykład, że konstytucja jest jak pudełko czekoladek - nigdy nie wiadomo, na co trafią sędziowie ją interpretujący. W ósmym wykładzie odpowiadamy na wyzwanie postmodernizmu, który zarzuca prawnikom, że robią z tekstem prawnym, co im się żywnie podoba, stosując zasadę “wszystko przejdzie”. W ten sposób nie wypełniają woli prawodawcy, ale...

Wnuk otruł dziadka i został skazany za to morderstwo. Jednak pozostał spadkobiercą, wskazanym w ważnym testamencie, a nie ma jeszcze przepisów o tzw. niegodności dziedziczenia z powodu popełnienia przestępstwa przeciwko spadkodawcy. Czy powinien dziedziczyć? Słynna sprawa Elmera stanowi punkt wyjścia do kolejnego wykładu, w którym pytamy: czy moralność powinna mieć wpływ na to, jak stosujemy prawo? Naszym przewodnikiem jest Ronald Dworkin, filozof ducha prawa, który jasno mówi, że nie wolno w...

Wyobraźcie sobie, że w 2024 ortodoksyjnie katolicka partia wygrywa w Polsce wybory i uchwala nową konstytucję, która jest po prostu słowo w słowo tekstem Dziesięciu Przykazań. Jak interpretowalibyśmy taką konstytucję? Zgodnie z intencją uchwalających, czy zgodnie z wielowiekową tradycją rozumienia tego tekstu? Czy gdyby jeden z głosujących uważał, że "Nie cudzołóż!" to zakaz zdradzania w CUDZYM łóżku, a więc nie obejmuje on zakazu zdrady we własnym, czy interpretator powinien przyjąć takie...

Czy prawnicy korzystają z niejasności prawa, by realizować swoją wizję świata? Czy grozi nam dyktatura sędziów? W piątym wykładzie dyskutujemy problem władzy sędziowskiej - a więc tego, czy niejasność prawa powoduje, że sędziowie mogą realizować swoje własne preferencje, kiedy prawo stosują.

Wyobraźcie sobie, że w 2024 ortodoksyjnie katolicka partia wygrywa w Polsce wybory i uchwala nową konstytucję, która jest po prostu słowo w słowo tekstem Dziesięciu Przykazań. Jak interpretowalibyśmy taką konstytucję? Zgodnie z intencją uchwalających, czy zgodnie z wielowiekową tradycją rozumienia tego tekstu? Czy gdyby jeden z głosujących uważał, że "Nie cudzołóż!" to zakaz zdradzania w CUDZYM łóżku, a więc nie obejmuje on zakazu zdrady we własnym, czy interpretator powinien przyjąć takie...

Wykład czwarty poświęcony jest ważnemu zagadnieniu: kto jest panem znaczenia tekstu prawnego? Prawodawca czy społeczeństwo? Innymi słowy, czy znaczenie tekstu prawnego powinno być ustalane na moment uchwalenia aktu prawnego czy na moment jego interpretacji? Czy w razie watpliwości co do znaczenia powinno się je rozstrzygać przez odwołanie do intencji prawodawcy czy raczej do konwencji językowych, wypracowanych przez społeczeństwo. Efekty przyjęcia jednego oczy drugiego podejścia mogą być...

Trzeci wykład z tegorocznej serii - o tym, jak populiści chcą reformować prawo i dlaczego to się nie udaje na przykładzie historii Króla Rexa i koncepcji wewnętrznej moralności prawa Lona Fullera.

Drugi wykład z serii "Imperium tekstu kontraatakuje" - o tym, dlaczego "lex" musi być "dura" i w jaki sposób twardość prawa jest potrzebna, by mogło ono pełnić swoją funkcję, choć nieraz kłóci się to ze zdrowym rozsądkiem. W tym odcinku znajdziecie rozważania nad tym, czym jest "funkcja właściwa" i "wartość przeżycia", a także w jaki sposób te pojęcia zaczerpnięte z teorii ewolucji pozwalają nam zrozumieć takie zagadnienia, jak nadużycie prawa oraz relację prawa i moralności.

W roku 2022 rozpocząłem nową serię wykładów z filozofii prawa. Są one oparte na mojej ostatniej książce "Imperium tekstu. Prawo jako postulowanie i urzeczywistnianie świata możliwego" i przedstawiają wizję prawa w ujęciu teorii ewolucji, zastosowanej do wytworów kultury. Wykłady te są przeznaczone dla wszystkich zainteresowanych prawem, filozofią i językiem. Wykład pierwszy zawiera wprowadzenie do omawianych zagadnień.

Specjaliści różnych dziedzin - lekarze, prawnicy, mechanicy - mają problem z prostym mówieniem o tym, na czym się znają. Ten materiał przedstawia kilka rad, jak mówić prosto, mimo że myśli się w sposób złożony. Najważniejsza z nich brzmi: skomplikowany język może poniżać, więc go nie używaj, jeśli chcesz, by ludzie ci ufali. A poza tym jeśli ktoś naprawdę zna się na czymś, potrafi to coś wyjaśnić dwulatkowi.

Jak powszechnie wiadomo, rozum jest współcześnie w odwrocie. W nowym odcinku zastanawiam się, czy jednym z powodów takiego stanu rzeczy jest to, że częścien promujemy publicznie, zwłaszcza wśród dzieci) bohaterskie postawy walki (strażak, żołnierz), a nie bohaterskie postawy myślenia. Aby to zmienić, omawiam dwie książki, które pokazują życie uczonych-bohaterów. Ci ludzie zmienili świat rozumem, nie siłą mięśni, i mogą być wzorem do naśladowania. Książki omawiane w tym odcinku: Thea...

Już jest! Nowa seria filmów na moim kanale na You Tube, dostępne także jako podkast! Nowe wnętrze, nowy mikrofon i nowe książki ważne dla demokracji. Dzisiaj opowiadam o trzech książkach José Saramago, które pozwalają nam zrozumieć polską rzeczywistość lepiej niż niejeden traktat naukowy. Zastanawiam się także nad celem interpretacji - czy chodzi o to, żeby zrozumieć autora, czy raczej, żeby zrozumieć siebie.

Ostatni wykład w cyklu 2021/2022, poświęcony temu, jak bronić się przed populizmem. On atakuje demokrację emocjami, czy ona powinna się bronić wyłącznie rozumem? Pewnie nie, ale jak przestawić się w działaniu z LOGOSU na PATHOS, skoro całe prawo i praworządność oparte są na tym pierwszym. UWAGA TECHNICZNA: jakość nagrania nie jest optymalna, ponieważ nie zadziałał główny mikrofon, stąd wykorzystano nagranie zapasowe z innego urzadzenia. Przepraszam za ten dyskomfort.

W kolejnym wykładzie z teorii i filozofii prawa zastanawiamy się, jak wspólnie żyć w społeczeństwie ludzi, z których każdy jest inny. Odpowiedzi szukamy w filozofii Habermasa i jego idealnej sytuacji mowy. Nasza dyskusja prowadzi do wniosku, że tylko rozmowa, dyskusja i deliberacja może nas uratować. Polaryzacja, zamknięcie się w swojej bańce, coraz większa nienawiść jednej grupy społecznej wobec innej to proste recepty na społeczeństwo, w którym wszyscy walczą ze wszystkimi, a w końcu...

W kolejnym wykładzie dyskutujemy to, czy prawo jest komunikacją pomiędzy prawodawcą a obywatelami, a jeśli tak, jaka jest natura tej komunikacji. Pytanie, czy prawo jest jak symfonia, jest nawiązaniem do metafory Ferdinanda de Saussure’a, który napisał kiedyś, że język, podobnie jak symfonia, może być rozumiany na dwa sposoby: jako partytura, a więc zbiór znaków, abstrakcyjna struktura albo jako wykonanie symfonii, a więc konkretne zdarzenie w miejscu i czasie. Wykład ukazuje kluczowe różnice...

Kolejny wykład z filozofii prawa, w którym dyskutujemy, jak ważenie zasad w ujęciu Dworkina pozwala nam zrozumieć, że popularne ostatnio hasło "segregacja naturalna" jest propagandą.

Kolejny wykład z Teorii i filozofii prawa (seria 2021-2022) - próbujemy w nim uchwycić to, czym jest duch prawa, korzystając z pomocy Ronalda Dworkina.

Kolejny wykład z teorii i filozofii prawa w edycji 2021/22 - tym razem o porównaniu dwóch wizji prawa: monologu szeryfa i dialogu partnerów.

Kolejny wykład z filozofii prawa, w którym rozważamy ważną teoretycznie i praktycznie kwestię - co jest najmniejszym elementem systemu prawa i jak się to ma do decyzji Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aborcji i prawa Unii Europejskiej.

Kolejny wykład z filozofii prawa - co leży u jego podstaw? Niezależna od człowieka natura czy stworzona przez człowieka kultura?