Trump wygrał w USA. Czy PiS powróci do władzy w Polsce na fali popularności partii prawicowych? Na czym polega propaganda maczyzmu po stronie konserwatystów? Jak się przed nią bronić? I dlaczego myśl „Niewinni nie mają się czego obawiać” jest z gruntu faszystowska. Te tematy poruszam w drugim odcinku podkastu „Prawem i rozumem”.

Dzisiaj uruchamiam nowy program na You Tube i Spotify. Jak byłem zdenerwowany, chciałem go nazwać „Ogniem i mieczem”. Ale potem się uspokoiłem i nazwałem go „Prawem i rozumem”. Program antyautorytarny, antyfaszystowski, antyprzemocowy - w wersji wideo i w formie podkastu. Pierwszy odcinek: jak powinni rozmawiać ludzie pochodzący z innych światów, żeby się zrozumieć. Na podstawie rozmowy guru ateistów, Richarda Dawkinsa, z guru alt-rightu, Jordanem Petersonem. W programie pojawiają się...

W ostatniej pogawędce o prawie i filozofii z tego cyklu rozmawiamy o potrzebie krytycznego myślenia, które promuje filozofia postmodernizmu. Analizujemy, jaki jest stosunek społeczeństwa do anormalności - np. do ludzi cierpiących na zaburzenia psychiczne i jak prawo daje temu stosunkowi wyraz. Zastanawiamy się także nad tym, czy bajki, które opowiada się nam w dzieciństwie, nie są ukryta formą indoktrynacji.

Po co są wykłady i w czym interpretacja prawa przypomina interpretację Biblii? W dziewiątym spotkaniu z filozofią prawa rozmawiamy o tym, dlaczego wykłady, a więc dosyć generalne, prawie dwugodzinne monologi, są ciągle stosowane na studiach, a także o tym, że zarówno interpretatorzy Pisma Świętego, jak i prawnicy w swojej pracy przyjmują wiele użytecznych fikcji. Na przykład tę, że choć zarówno prawo, jak i Pismo Święte napisało w rzeczywistości wielu ludzi, to w interpretacji przyjmuje się,...

"Sąd sądem, ale sprawiedliwość musi być po naszej stronie" mawiała matka Pawlaka, a my ciągle zmagamy się z relacją prawa i sprawiedliwości, co było szczególnie widocznie za rządów Prawa i Sprawiedliwości. O tej trudnej relacji i o tym, dlaczego czasami najwyższe prawo staje się najwyższą niesprawiedliwością, w ósmej pogadance o filozofii prawa.

W siódmej pogadance o prawie i filozofii dyskutujemy, dlaczego prawdziwe, otwarte mówienie w przestrzeni publicznej, mówienie bez cenzury, jest kluczowe dla demokracji. Dyskutujemy także to, dlaczego dyktatorzy boją się spontaniczności: sztuki, muzyki czy humoru, oraz czym się różni Donald Trump od Jarosława Kaczyńskiego, jeśli chodzi o technikę przejmowania kontroli nad sądami.

Szósta pogadanka na temat prawa i filozofii to dyskusja, jak najlepiej rozumieć trudne, kontrowersyjne przypadki w prawie. Jedną z propozycji przedstawia stary, choć nie do końca dobry Martin Heidegger - można taki przypadek traktować jak załamanie praktyki, za którą do tej pory podążaliśmy dość automatycznie. Dlatego trudny przypadek w prawie jest podobny do nagłego zerwania sznurówek - codziennie automatycznie je wiążemy, nawet nie zauważamy tej czynności, a tu nagle klops - sznurówka się...

Czy zakaz wjazdu pojazdów do parku obejmuje wózki inwalidzkie? W piątym wykładzie z filozofii prawa bierzemy się za bary z nieostrością języka i zastanawiamy się, jak należy rozstrzygać wątpliwości interpretacyjne w tzw. trudnych przypadkach. Pomocna okazuje się wtedy tradycja wcześniejszych rozstrzygnięć, nie sztywna definicja.

Dlaczego rozbitkowie, którzy ze sobą konkurują, giną, a ci, którzy współpracują, przeżywają? W czwartym wykładzie z filozofii prawa skupiamy się na tym, czy istnieją jakiekolwiek wspólne wartości dla całej ludzkości, które mogłyby stanowić barierę dla złego prawa stanowionego przez ludzi. Czy ludzi żyjący w różnych miejscach globu łączy miłość do dzieci, podziw dla piękna sztuki, czy wszyscy potępiamy bezmyślne zadawanie bólu i pochwalamy współpracę zamiast brutalnego wyścigu szczurów. Jeśli...

Czyje powinno być prawo w świecie, w którym dobro wspólne rozrywamy jak kawałek sukna, chcąc uzyskać jak największy fragment dla siebie? Prawo powinno służyć wartościom. Ale czyim wartościom? Czy w społeczeństwie, w którym każdy ma swoją własną moralność, w którym mieszają się kultury, wierzenia i przekonania, istnieje jakaś jedna moralność, której służy prawo? Trzecia pogadanka o prawie, filozofii i języku z serii 2023-2024.

Druga w nowej serii pogadanka o prawie i filozofii: wykład, w którym rozmawiamy między innymi o pokusie, żeby innym narzucić swoją moralność pod płaszczykiem prawa naturalnego i o populizmie penalnym, czyli przekonaniu, że surowa kara jest najlepszym sposobem zapobiegania przestępstw. Serdeczne dzięki za wsparcie Patronów (https://patronite.pl/profesor.matczak)

Nigdy nie przestajemy się uczyć - to zdanie jest tak samo prawdziwe w przypadku przedszkolaków, jak i profesorów. Dlatego dzięki wsparciu Patronów rozpoczynam kolejne kroki na tej edukacyjnej drodze. Dzisiaj otwieram nowy cykl wykładów o prawie i filozofii, które będą całkowicie bezpłatnie dostępne w wersji audio na Spotify i Apple Podcasts. Już niedługo kolejne działania - buduje się mini studio, które umożliwi mi częstsze przekazywanie nowych materiałów video na You Tubę. Mam nadzieję, że...

W ostanim wykładzie z cyklu "Ewolucja czy manipulacja. Zmiany pojęć w dobie prawicowego i lewicowego populizmu podsumowujemy nasze rozważania, prezentując narzędzia, dzięki którym możemy odróżnić uzasadnioną zmianę pojęciową od zmiany manipulacyjnej. Serdecznie dziękuję za słuchanie i oglądanie tego cyklu wykładów!

Czy prawnicy interpretujący konstytucję powinni rozumieć jej słowa tak, jak rozumieli je twórcy konstytucji? Czy może, skoro język się zmienia, powinni tę zmianę uwzględniać w swoim rozumieniu prawa? Czy jeśli konstytucja zabrania "kar okrutnych", to powinno się interpretować "okrucieństwo" według zasad rozumienia panujących w momencie jej uchwalania, czy tak, jak rozumiemy okrucieństwo dzisiaj? Na te pytania i wiele innych odpowiadamy w wykładzie o dynamicznej i statycznej wykładni prawa.

Miałem kiedyś kolegę, który bardzo chciał pocałować dziewczynę. Ta jednak wymagała, aby pocałunek wydarzył się w okolicznościach "romantycznych". Niestety, kolega miał problem z ustaleniem, co znaczy "romantyczność", więc oczekiwał jasnych wskazówek - np. kwiaty, zachód słońca, wspólny spacer. Okazuje się, że nawet spełnienie tych trzech warunków nie gwarantowało jednak "romantyczności" - bo nie da jej się zdefiniować poprzez przedstawienie listy warunków koniecznych i wystarczających. Bo co,...

W dziewiątym wykładzie z serii "Ewolucja czy manipulacja?" omawiamy przykład potężnej w skutkach zmiany pojęciowej, dotyczącej segregacji rasowej, równości i dyskryminacji. Przykład tej zmiany, sposób jej przeprowadzenia w USA w połowie XX wieku będzie nam służył jako model zmiany opartej na merytorycznej, a nawet empirycznej argumentacji, która dzięki temu nie tylko zakończyła się sukcesem na poziomie języka, ale zmieniła życie milionów ludzi.

Kolejny wykład z serii "Ewolucja czy manipulacja. Zmiany pojęciowe w dobie lewicowego i prawicowego populizmu". Rozważamy w nim podobieństwa pomiędzy memami, narzędziami, pojęciami i rozważaniami w wyrokach sądowych - wszystkie te elementy mają jedną wspólną cechę: kopiujemy je, jeśli są nam przydatne. Kiedy je kopiujemy, żyją i rozprzestrzeniają się. Kiedy nie są - mogą wyginąć jak gatunki. Prowadzi nas to do lepszego zrozumienia, jak zmienia się ewolucyjnie język. Elementy kultury, tak jak...

Czy płeć to kategoria biologiczna czy kulturowa? Czy zmiany pojęć "kobieta" i "mężczyzna" to naturalna ewolucja języka i rzeczywistości, do której się on odnosi, czy też lewicowa manipulacja? W siódmym wykładzie o zmianach pojęciowych w dobie populizmu próbujemy poważnie odpowiedzieć sobie na to pytanie.

W szóstym wykładzie zastanawiamy się, jak ciągły kontakt z obrazem w Internecie zmienia nasz umysł i nasze podejście do języka. Obraz rządzi, słowo umiera, a my stajemy się coraz mniej chętni, żeby krytycznie oceniać propagandowe manipulacje naszym wspólnym językiem.

W piątym wykładzie analizujemy, jak populiści zmieniają język, by zaatakować demokrację. Znakiem rozpoznawczym populisty jest to, że mówi ogólnikami, których nie da się zweryfikować: "wstawanie z kolan", "dochodzenie do prawdy", "lit's make America Great again". Te puste, czy "pływające" znaki mają konkretna robotę do wykonania: mają budzić frustrację. Zawsze można bowiem powiedzieć, że całkiem z tych kolan nie wstaliśmy, do prawdy ciągle się zbliżamy, a Ameryka czy Polska jeszcze nie jest...

Czwarty wykład z serii, w której uczymy się odróżniać dobrą zmianę w języku od zmiany złej, manipulacyjnej. W tym wykładzie pochylamy się nad zjawiskiem "załamania" praktyki społecznej, które rozumiemy za Martinem Heideggerem jako moment, w którym nagle uświadamiamy sobie, że praktyka, za którą ślepo, automatycznie podążaliśmy, natrafia na jakąś przeszkodę. Wtedy zastanawiamy się nad funkcją naszej praktyki i często zmieniamy jej formę, by zachować funkcję - robimy tak w języku, robimy też...

Trzeci wykład z cyklu, w którym staramy się znaleźć kryterium odróżniania uzasadnionych zmian językowych od manipulacji i propagandy.

Kolejny wykład z serii "Ewolucja czy manipulacja? Zmiany pojęciowe w dobie lewicowego i prawicowego populizmu". W wykładzie numer 2 próbujemy zrozumieć, jak działa język i czy może on być obiektywny. W tym celu przechodzimy w przystępny sposób przez historię filozofii i przygotowujemy się do odpowiedzi na kluczowe pytanie tej serii wykładów: jak odróżnić potrzebną i uzasadnioną zmianę językową od zmiany propagandowej i manipulacyjnej.

Na moich kanałach na You Tube, Spotify, Apple i Google Podcast rozpoczyna się nowy cykl wykładów – tym razem o manipulacjach językowych w dobie prawicowego i lewicowego populizmu. Zastanawiam się w tych wykładach, jak odróżnić zmiany językowe, które są uzasadnione, od tych, które są efektem propagandy. Czy nowe sposoby rozumienia praworządności, suwerenności, płci, kobiety i mężczyzny to zmiany, które jako społeczeństwo powinniśmy przyjąć, bo wynikają ze zmian w naszej wiedzy, czy też...