O roli (auto)biograficznych narracji w ludzkim życiu rozmawialiśmy w tym wydaniu "Rachunku myśli" z prof. Magdaleną Rembowską-Płuciennik z Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.   

Gościem tego wydania audycji z cyklu "Rachunek myśli" (28.10) był prof. Piotr Domeracki, filozof z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

- Istotą kreatywności jest stała zdolność człowieka do wymyślania, generowania, tworzenia nowych, twórczych pomysłów - mówił w Dwójce prof. Krzysztof Szmidt, kierownik Katedry Edukacji Artystycznej i Pedagogiki Twórczości Uniwersytetu Łódzkiego oraz autor książki "Kreatywność na 33 sposoby. Odkryj swój twórczy potencjał".

Czy każdy człowiek zdolny jest do przyjaźni? Dlaczego przyjaźń jest tak ceniona i pożądana? Jakie są granice stania po stronie przyjaciela?

O nowej teorii mózgu Jeffa Hawkinsa - neurobiologa i inżyniera komputerowego z Doliny Krzemowej - rozmawialiśmy w audycji z dr. Pawłem Boguszewskim, neurobiologiem z Instytutu Nenckiego Polskiej Akademii Nauk.

O źródłach i naturze kryzysu myśli filozoficznej w tym wydaniu audycji z cyklu "Rachunek myśli" rozmawialiśmy z prof. Damianem Leszczyńskim. 

W tym wydaniu "Rachunku myśli" z dr. Bartoszem Działoszyńskim z Wydziału Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego rozmawialiśmy o autentyczności.

W zalewie rozmaitych "postów" ten wywołuje bodaj największą konsternację i obawy. Co bowiem miałoby znaczyć wyjście poza humanistyczną perspektywę w - nomen omen - humanistyce?

Kieruje zamiarami, oczekiwaniami, obawami i fascynacjami. Pozwala przekraczać teraźniejszość. Jest pomocna w działaniu i adaptacji. Stanowi fundament twórczości, wspiera wrażliwość i empatię. Może jednak także mamić, hipnotyzować, odwodzić od realnego życia.

Socjologiczne analizy uwzględniają zazwyczaj racjonalną i emocjonalną naturę człowieka oraz wpływające nań bezosobowe siły. Pomijają w ten sposób niezwykle ważny aspekt ludzkiego sposobu bycia - jego zmysłowość.

Choć na co dzień rzadko zwracamy na niego uwagę, trudno byłoby nam funkcjonować, gdybyśmy byli go pozbawieni. Jest podstawowym narzędziem poznawczym, używamy go do komunikacji i okazywania uczuć. Związane z nim doświadczenia stanowią też podstawę naszej zmysłowej metaforyki (ostry dźwięk, ciepły kolor itd.). O dotyku rozmawialiśmy z Karolem Gromkiem i Marceliną Obarską - autorami wydanych właśnie "Historii dotyku".

Wzrasta wraz z władzą, wiedzą i poziomem techniki. Zakłada wolność, sprawczość i racjonalność. Dotyczy czynów, ale także świata, w którym te czyny mają miejsce i dlatego może prowadzić do chęci, a nawet potrzeby jego zmiany.

Inny jest dla filozofii europejskiej zarówno problemem, jak i szansą. Problemem, bo w jaki właściwie sposób uchwycić coś radykalnie od nas odmiennego? Szansą, gdyż skazane na porażkę próby rozbijają utarte schematy, wskazując na nowe perspektywy myślowe.

Jest sprawą fundamentalną. To na nim wspierają się wszystkie relacje społeczne. Bez niego nie funkcjonowałby pieniądz, nie można byłoby snuć planów, nie dałoby się wyruszyć w podróż. Świat jawiłby się jako kompletnie chaotyczny i nieprzewidywalny.

Samobójstw jest na świecie więcej, niż skłonni bylibyśmy przypuszczać, a te z filmów znacznie odbiegają od tych z realnego życia. Poza światłami reflektorów ludzie umierają odosobnieni, targani rozpaczą, nie radząc sobie z własnymi emocjami. Jakie są przyczyny tych aktów autodestrukcji? W jaki sposób pomagać osobom w rozpaczy? 

Wydaje się czymś nie tylko powszechnym, ale i nieuniknionym. Może być destrukcyjny, ale bywa też inspiracją do poszukiwania nowych rozwiązań. Pomaga lepiej zrozumieć własne stanowisko bądź sposób funkcjonowania, ale czasami prowadzi do fanatyzmu.

Psychologowie dzielą żałobę zazwyczaj na pięć etapów: zaprzeczenie, gniew, targowanie się, smutek i akceptacja. Można też na proces przeżywania żałoby spojrzeć pod kątem "zadań", z którymi zmaga się osoba doświadczająca straty.

Uprzedzenia nie mają dobrej prasy. Zazwyczaj myślimy o nich jako o wynikającej z ignorancji niesprawiedliwej generalizacji. Tymczasem trudno wyobrazić sobie człowieka całkowicie pozbawionego uprzedzeń. Nie poddane krytyce przekonania i generalizacje ułatwiają nam bowiem codzienną krzątaninę. 

Świadomość nie jest wyłączną cechą istot biologicznych, lecz stanowi podstawową własność całej fizycznej materii - głosi jedna z najbardziej niezwykłych hipotez naukowych. W audycji z cyklu "Rachunek myśli" rozmawialiśmy o panpsychizmie. Naszym gościem był dr Jacek Jarocki z Wydziału Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

W tym wydaniu "Rachunku myśli" spotkaliśmy się z prof. Przemysławem Bąblem, dyrektorem Instytutu Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, z którym porozmawialiśmy o behawioryzmie - a to za sprawą przekładu "Nauki i zachowania człowieka", jednej z najistotniejszych prac amerykańskiego psychologa Burrhusa F. Skinnera.

Psychologowie badający relacje między ludźmi a technologią koncentrują się zazwyczaj na zjawiskach niepokojących. Wskazują na groźbę dehumanizacji i uzależnień, snują obawy związane z perspektywą pojawienia się systemów o nadludzkich możliwościach.

Człowiek cierpiący potrzebuje pomocy, a nie słów i analiz. Z drugiej jednak strony próbuje odnaleźć przyczynę, zrozumieć sens tego, co przeżywa. Dlatego refleksja nad cierpieniem towarzyszy człowiekowi od zawsze. Bywa pojmowane jako skandal, który należałoby wyeliminować ze świata.

Rosyjska agresja na Ukrainę wstrząsnęła międzynarodowym ładem. Ujawniła przy tym, jak trudno jest nakłonić mocarstwo do przestrzegania ustalonych zasad. Czy oznacza to, że w stosunkach międzynarodowych muszą dominować siła i interes?

O wstydzie sporo mówiło się ostatnio w kontekście niewystarczających reakcji rozmaitych gremiów, państw i instytucji na rosyjską napaść na Ukrainę. Ta perspektywa z jednej strony zakłada wspólną wizję ładu, z drugiej rozlicza z reakcji na jego przekroczenie. Gościem kolejnej odsłony "Rachunku myśli" był prof. Zbigniew Stawrowski, filozof z Instytutu Politologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie oraz dyrektor Instytut Myśli Józefa Tischnera w Krakowie.