Αν αγαπάτε το διάστημα και την κοσμολογία τότε ίσως να έχετε ακούσει για την εντροπία. Αν δεν την έχετε ακούσει, μπορεί να τη θυμάστε σαν έννοια από το μάθημα της φυσικής. Σε κάθε περίπτωση όμως, το πιθανότερο είναι ότι χρειάζεστε μια πιο καθαρή εξήγηση αυτού του φαινομένου το οποίο τελικά θα οδηγήσει όλα τα συστήματα που υπάρχουν στο σύμπαν σε μια κατάσταση αταξίας. Τι είναι λοιπόν η εντροπία;

Στην εποχή της πληροφορίας, των ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων και της οπτικής ίνας, ο όρος «παγκοσμιοποίηση» δεν χρειάζεται ιδιαίτερη εξήγηση. Το ξέρατε όμως ότι πριν την παγκοσμιοποίηση όπως τη γνωρίζουμε σήμερα υπήρξε μια άλλη; Σε αυτήν την πρώτη παγκοσμιοποίηση πρωταγωνιστής ήταν η ίνα του βαμβακιού, το οποίο ξεκίνησε σαν μια καλλιέργεια στην Ινδία και τελικά άλλαξε τον τρόπο που ντυνόμαστε, «έχτισε» τον πρώτο σιδηρόδρομο και επηρέασε την ιστορία της μεγαλύτερης οικονομίας της Δύσης.

Ακόμη και να μην παρακολουθήσατε τα φετινά βραβεία Νόμπελ μπορεί να πήρε το αυτί σας το όνομα Ζβάντε Πάμπο. Και να μην το πήρε όμως δεν χρειάζεται να ανησυχείτε, γιατί σε αυτό το επεισόδιο θα μάθετε τα πάντα για την αποκωδικοποίηση του γονιδιώματος του Νεάντερταλ που χάρισε στον Πάμπο το Νόμπελ ιατρικής. Ένα ταξίδι στο μακρινό παρελθόν και το γονιδίωμα ανθρωπίνων ειδών που μπορεί να έχουν εξαφανιστεί αλλά ζουν μέσα στο DNA του σύγχρονου ανθρώπου.

Όλοι έχουμε παρατηρήσει τους κατάλευκους τουρίστες από τη βόρεια Ευρώπη να κάθονται κοκκινισμένοι κάτω από τον καλοκαιρινό ήλιο της Ελλάδας. Όλοι έχουμε επίσης παρατηρήσει τα διαφορετικά χρώματα των λουλουδιών και των εντόμων. Από τον άνθρωπο στα φυτά, τι είναι αυτό που δίνει τα χρώματα στη φύση; Πώς βοηθάει η κατανόηση αυτού του μηχανισμού και πώς θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί; Ίσως το επόμενο Πάσχα μπορέσουμε να πάρουμε κόκκινα αβγά τα οποία έχουν γεννηθεί βαμμένα!

Τι σχέση μπορεί να έχουν τα προβιοτικά με την αρχιτεκτονική και τη λάσπη; Τα προβιοτικά βακτήρια και οι προβιοτικοί μύκητες μας έχουν απασχολήσει πολλές φορές σε αυτό το podcast. Ο καθηγητής έχει μιλήσει για τη σημασία που έχουν τα προβιοτικά τρόφιμα για την υγεία μας. Εκτός από τα τρόφιμα όμως υπάρχουν και άλλες πηγές προβιοτικών οι οποίες έχουν εκλείψει λόγω της εντατικής αστικοποίησης. Μήπως η λύση βρίσκεται στις λάσπες και τα χώματα;

Η αφρικανική σκόνη είναι κάτι το οποίο μας φαίνεται αρκετά ενοχλητικό. Λερώνει τα αυτοκίνητα, τα απλωμένα μας ρούχα, σε πολλούς προκαλεί αλλεργίες και γενικά όποιον και να ρωτήσεις θα σου πει ότι προτιμάει μια μέρα χωρίς σκόνη από μια μέρα με σκόνη. Τελικά όμως, όπως μας λέει ο καθηγητής, η σκόνη έχει και τα θετικά της. Γιατί μπορεί από τη μια να μεταφέρει σμήνη από ακρίδες, από την άλλη όμως βοηθάει τη γεωργία μας.

Το καλοκαίρι και η ζέστη έφτασαν για τα καλά και τίποτα δεν συγκρίνεται με ένα δροσερό ντους. Εκτός από εμάς όμως που θέλουμε νερό για να δροσιστούμε στις πόλεις, υπάρχουν οι ντομάτες, τα βαμβάκια, οι πισίνες στα ξενοδοχεία και τα νησιά μας, τα οποία συχνά δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρά νερά. Πώς λοιπόν θα βρούμε νερό για να καλύψουμε όλες αυτές τις ανάγκες, τώρα που η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την ποιότητα των βροχοπτώσεων που έχουμε;

Αυτό το επεισόδιο είναι αφιερωμένο στην ταπεινή, αλλά τόσο σημαντική αγελάδα! Τι θα λέγατε εάν μαθαίνατε ότι μπορείτε να απολαύσετε μπέργκερ, μπριζόλες και μπιφτέκια, χωρίς να αφαιρέσετε τη ζωή ούτε μιας αγελάδας; Επιστημονική φαντασία; Κι όμως όχι. Όπως μας λέει ο καθηγητής, υπάρχουν εταιρείες οι οποίες στα εργαστήριά τους παράγουν μπιφτέκια και φιλέτα! Μπορεί η ιδέα ενός μπέργκερ από δίσκο Πέτρι να μην ακούγεται πολύ ελκυστική, τα θετικά αποτελέσματα στην οικολογία όμως μπορεί να σας...

Σίγουρα έχετε αναρωτηθεί αρκετές φορές, ποιος είναι ο λόγος που εμείς οι άνθρωποι είμαστε τόσο έξυπνοι. Η εύκολη απάντηση είναι ότι ευθύνεται ο εγκέφαλός μας. Τι συμβαίνει όμως με τον εγκέφαλό μας; Πώς φτάσαμε να έχουμε τον μεγαλύτερο εγκέφαλο αναλογικά με το σώμα μας και να μπορούμε να επεξεργαζόμαστε έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών; Και τι αναπάντεχες, αρνητικές επιπτώσεις έχει αυτό για την υγεία μας; Σε αυτό το επεισόδιο ο καθηγητής μας λύνει όλες τις απορίες περί εγκεφάλου!

Το στρες είναι μια αντιξοότητα. Στα φυτά αυτό μπορεί να σημαίνει έλλειψη νερού, παγετός, άνεμος και μια σειρά άλλων καταστάσεων οι οποίες τα βάζουν σε κίνδυνο και τα αναγκάζουν να αντιδράσουν. Η Ερατώ, με αφορμή αυτή τη συζήτηση ζητάει από τον Αθανάσιο Τσαυτάρη να της εξηγήσει τι σημαίνουν τα διάφορα σημάδια που βλέπουμε στα φυτά μας. Πώς θα αντιμετωπίσουμε τα κίτρινα, μαραμενα φύλλα; Και τι μπορούμε να μάθουμε για τον άνθρωπο, μελετώντας τον μηχανισμό του στρες στα φυτά;

Σε προηγούμενα επεισόδια του podcast η Ερατώ και ο Αθανάσιος Τσαυτάρης έχουν συζητήσει για κάποιες πτυχές του πολέμου στην Ουκρανία. Πώς επηρεάζει τις τιμές της ενέργειας, τι επιπτώσεις έχει στη γεωργία και πώς προκαλεί επισιτιστική κρίση σε αρκετές χώρες. Τώρα, ο καθηγητής μιλάει για την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ, τη συμπεριφορά της Ρωσίας η οποία μοιάζει με φοβισμένο ζώο που αντιδράει και αναρωτιέται για ποιον λόγο, ενώ μιλάμε για δυο ορθόδοξα κράτη, η εκκλησία δεν κάνει καμία παρέμβαση.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει επηρεάσει τις τιμές πολλών αγαθών. Ποιοι είναι όμως οι λόγοι για τους οποίους έχει ανέβει το κόστος της γεωργίας και των γεωργικών προϊόντων; Ο καθηγητής εξηγεί την αλυσίδα μέσω της οποίας προκαλούνται αυτές οι ανατιμήσεις, θυμίζει σε όλους πώς το πετρέλαιο εκτός από καύσιμο είναι η βάση πάρα πολλών προϊόντων, από λιπάσματα έως πλαστικά και μας αναλύει τους λόγους για τους οποίους οι ξένες καλλιέργειες όπως του καλαμποκιού, μάλλον δεν μας βοηθούν.

Στο επεισόδιο για το θαυματουργό κρίταμο ο καθηγητής μας μίλησε για τους φυτόλιθους, τους μικρούς κρυστάλλους που μας βοήθησαν να λύσουμε το μυστήριο της καθαρότητας των ιταλικών γυαλιών murano. Η ιστορία με τους φυτόλιθους όμως δεν τελειώνει εκεί. Εκτός από πρώτη ύλη για την δημιουργία γυαλιών είναι ένα δακτυλικό αποτύπωμα που βοηθάει τους αρχαιολόγος να λύσουν πολλά μυστήρια του παρελθόντος. Ένα από αυτά; Τα συστατικά της μπύρας που έφτιαχναν στην Κίνα πριν από 5000 χρόνια.

Όλοι θυμόμαστε από το σχολείο κάποια πράγματα για την κληρονομικότητα. Αν και οι δύο γονείς είναι μελαχρινοί με καστανά μάτια, τότε το παιδί πιθανότατα να γεννηθεί μελαχρινό με καστανά μάτια. Με την αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος όμως μπορούμε πλέον να κάνουμε κι άλλες προβλέψεις και να ξέρουμε αν κάποιος κινδυνεύει να νοσήσει από κάποια σοβαρή ασθένεια ή αν θα είναι στοργικός πατέρας! Σε αυτό το επεισόδιο ο καθηγητής μας εξηγεί όλα όσα λένε για εμάς, τα γονίδιά μας.

Με αφορμή το Πάσχα και την παράδοση της νηστείας, η Ερατώ και ο καθηγητής συζητούν για τις παραδόσεις και πώς αυτές φαίνεται να μεταφέρουν γνώση που η επιστήμη έχει αποκτήσει μόλις τα τελευταία χρόνια. Από την βιολογική αξία της νηστείας, που ήταν κάτι δεδομένο για τον άνθρωπο 5000 χρόνια πριν, στην απαγόρευση του γάμου μεταξύ συγγενικών προσώπων, βλέπουμε ότι οι παραδόσεις και οι νόμοι μας έχουν διαμορφωθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να προστατεύουν την υγεία και την μακροβιότητα του είδους.

Σε αυτό το podcast έχουμε ακούσει αρκετές φορές τον όρο εξημέρωση και πάνω κάτω όλοι γνωρίζουμε τι είναι. Είναι η διαδικασία κατά την οποία παίρνουμε ένα άκρο είδος και το εκτρέφουμε ή το καλλιεργούμε με αποτέλεσμα να αλλάζουν τα χαρακτηριστικά του και να γίνονται πιο ήπια και πιο φιλικά. Εκτός όμως από τα σκυλιά, τα γουρούνια, τις κότες και τα μαρούλια, ο άνθρωπος εξημέρωσε και συνεχίζει να εξημερώνει τα πάντα. Από τις μέλισσες και τους μεταξοσκώληκες στους ζυμομύκητες.

Είτε το έχετε δοκιμάσει είτε όχι, πιθανότατα έχετε ακούσει για το κρίταμο. Και αν όχι, τότε πιθανότατα να το έχετε πατήσει κατά λάθος σε κάποια παραλία. Το κρίταμο είναι ένα φυτό το οποίο από τη μια λύνει το μυστήριο της καθαρότητας των γυαλιών murano και από την άλλη χρησιμοποιείται για να παραχθεί το πράσινο αλάτι, ένα νέο συμπλήρωμα διατροφής που σύντομα θα δούμε στην αγορά. Ένα ξεχωριστό φυτό που μας υπενθυμίζει τη σημασία της βιοποικιλότητας!

Έχουν τα φυτά όραση και όσφρηση; Και γιατί μεγαλώνουν όταν τους μιλάμε; Έχουμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε ότι οι άνθρωποι είναι ανώτερα όντα από τα ταπεινά λουλούδια, τα δέντρα και τους φίκους. Μήπως όμως κάνουμε λάθος και μπορούμε τελικά να μιλήσουμε για νοημοσύνη των φυτών; Σε αυτό το επεισόδιο ο καθηγητής Αθανάσιος Τσαυτάρης μας λύνει όλες αυτές τις απορίες. Είναι λοιπόν ένα επεισόδιο αφιερωμένο όχι μόνο στους λάτρεις των φυτών αλλά και σε όσους θεωρούν ότι είναι πιο «έξυπνοι» από αυτά.

Μπορεί ο πόλεμος στην Ουκρανία να μας φαίνεται σαν κάτι που συμβαίνει μακριά από εμάς, οι επιπτώσεις που έχει όμως έχουν αρχίσει και εμφανίζονται στην καθημερινότητά μας. Από τις τιμές των καυσίμων που έχουν αυξηθεί μέχρι τις ελλείψεις σε σιτάρι και ηλιέλαιο. Και φυσικά, τα σύννεφα διοξειδίου και μονοξειδίου του άνθρακα που παράγονται από τις φωτιές και τις εκρήξεις και οδηγούνται στη χώρα μας μέσα από τα ψυχρά κύματα ανέμου που κατεβαίνουν από τα βορειοδυτικά.

Μπορούν τα μικρόβια να νιώσουν μοναξιά ή να αισθανθούν πότε υπάρχουν κι άλλα μικρόβια γύρω τους κι έτσι να αποφασίσουν ότι ήρθε η ώρα να επιτεθούν στον οργανισμό; Κι όμως μπορούν. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται «αίσθηση απαρτίας των μικροβίων» και είναι αυτό που κάνει τα βακτήρια, όσο μικρά κι αν είναι, τόσο επικίνδυνα. Πώς λοιπόν θα μπορέσουμε να τα πολεμήσουμε αποτελεσματικά και χωρίς πολλά τοξικά φάρμακα; Η λύση βρίσκεται στον κήπο μας, στο δενδρολίβανο και τον βασιλικό!

Αυτό το podcast έχει ασχοληθεί με πολλά επίγεια θέματα, από τα φυτά και την κλιματική αλλαγή στους μύκητες και τον άνθρωπο. Σε αυτό το επεισόδιο εξετάζουμε πάλι την Γη, αλλά αυτή τη φορά από λίγο πιο μακριά. Σπάνια σκεφτόμαστε το κοσμικό λαχείο που μας έχει τύχει και ο πλανήτης στον οποίο ζούμε μπορεί και φιλοξενεί ζωή. Και οι παράγοντες που δημιούργησαν αυτές τις συνθήκες είναι πολλοί, όπως ο διπλός πυρήνας που η Γη πήρε από τη… Θεία.

Με αφορμή την ανακήρυξη της Ελευσίνας σε πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης, η Ερατώ και ο Καθηγητής λύνουν ένα μεγάλο μυστήριο. Τι έκαναν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι στην Ελευσίνα; Γιατί πήγαιναν κοπέλες στα χωράφια και μάζευαν σιτηρά, μολυσμένα με τον μύκητα της εργοτίασης; Γιατί οι κάτοικοι των Αθηνών πετούσαν πέτρες σε όσους «κατέβαιναν» την Ιερά Οδό με τα κάρα τους για να πάνε προς την Ελευσίνα; Πώς επικράτησε η φράση «κυκεώνας σκέψεων»; Τι ήταν τελικά, τα Ελευσίνια Μυστήρια;

Αν έχετε γύρω σας άτομα που σας έχουν «ζαλίσει» με τη διαλειμματική διατροφή, ίσως ήρθε η ώρα να τους δώσετε λίγη παραπάνω σημασία γιατί κάτι ξέρουν! Γιατί η νηστεία οποιασδήποτε μορφής είναι απαραίτητη; Σε αυτό το επεισόδιο, ο καθηγητής Αθανάσιος Τσαυτάρης μας αναλύει τη βιολογική βάση της νηστείας και μας εξηγεί τους λόγους για τους οποίους ο άνθρωπος, δεν είναι φτιαγμένος για να έχει μόνιμη πρόσβαση σε τροφή. Νηστεία για όλους λοιπόν!

Στο νέο επεισόδιο κάνουμε μια μικρή επίσκεψη στην Κίνα στους μύκητες και τα σκουλήκια και μαθαίνουμε για το κινέζικο βιάγκρα. Ένα μανιτάρι το οποίο εισβάλει σαν σπόρος μέσα σε ένα σκουληκάκι και το μεταμορφώνει σε ζόμπι, τρώγοντας τα σωθικά του και κρατώντας μόνο τον εξωτερικό σκελετό του. Για κάποιους εικόνα από ταινία τρόμου και για κάποιους άλλους ένα φάρμακο που κοστίζει 100,000 δολάρια το κιλό. Ο Αθανάσιος Τσαυτάρης περιγράφει και εξηγεί!