នៅ​ក្នុង​នាទី​ខ្ញុំ​និយាយ​ពីរភាសា​របស់យើង នៅ​សប្តាហ៍​នេះ លោក ឆាយ ហុកផេង សូម​ធ្វើ​អត្ថាធិប្បាយ​ជុំវិញ​ប្រធានបទ « អាហារ​និង​ប្រជាធិបតេយ្យ​ » (Traçabilité  de la démocratie)។ ១-ប្រិយមិត្តស្តាប់​ជាទី​មេត្រី បើ​ខ្ញុំ​បកប្រែ​ត្រង់​ធ្លូ​ពី​បារាំង​មក​ខ្មែរ « រស់​ជាតិ​និង​ព័ណ៌​ទាំង​ឡាយ​វា​នៅ​ក្នុង​ធម្មជាតិ » Le goût et les couleurs sont dans la nature ​គឺ​ជា​វិធី​មួយ​ដូច​ម៉ាស៊ីន​កិន​ spaghetti ដែល​កិន​បន្ទះ​ស្រទាប់​ម្សៅ​ពី​សំប៉ែត​ទៅ​ជា​មូល​ទ្រវែង​តែ​ប៉ុណ្ណោះ គឺ​ថា វា​គ្មាន​រស់​ជាតិ​ប្លែក​គ្នា​ទេ​នៅ​ពេល​ដាក់​ចូល​ក្នុង​មាត់ នេះ​ក៏​ដូច​ការ​បក​ប្រែ​ភាសា​”​ត្រង់​ធ្លូ​ បែប​ខាង​លើ​នេះ ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​អ្នក​ស្តាប់​នឹក​ស្មាន​ថា​ ខ្លួន​ជា​មនុស្ស​ល្ងង់​ដោយ​ពុំ​បាន​យល់​ន័យ​សេចក្តី តែ​តាម​ការ​ពិត គឺ​អ្នក​បក​ប្រែ​ទេ​ដែល​​ល្ងង់​ក្រៃលែង​ដោយ​គាត់​មិន​បាន​ស្វែង​រកន័យ​នៃ​ពាក្យ​មក​បក​ប្រែ​ឲ្យ​គេ​បាន​យល់​ផង។ រី​ឯ​រស់​ជាតិ​អាហារ​ខ្មែរ ក៏​ដូច​គ្នា​ដែរ ដរាបណា​គេ​មិន​រក​វិធី​ផ្សំ​គ្រឿង​តម្រូវ​មាត់​ជន​បរទេស​ទេ ភ្ញៀវ​ទាំង​នេះ ពិបាក​នឹង​ទទួល​យក​មក​បរិភោគ​ណាស់​។ ឧទ្ទាហរណ៍ ម្ហូប​ដែល​ផ្សំ​គ្រឿង​កាពិក​ឬ​ប្រហុក​ជាអាទិ៍។ ចំណែក​ឯ​ម្ហូប​នយោបាយ​ដែល​សព្វថ្ងៃ​គេ​កោត​សរសើរ​ប្រជាធិបតេយ្យ តើ​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​​ក្រីក្រ​វា​មាន​ប្រជាធិបតេយ្យ​កំរឹត​ណា​ដែរ ? Adapter un Plat traditionnel pour plaire au palais étranger n’est pas chose facile. Tout d’abord la conscience culinaire de ne pas le faire. Dans l’exemple ci-dessus cité à propos de la traduction, l’on sait pertinement que traduire c’est trahir, d’où un effort s’impose pour rendre la traduction compréhensive. Personnellement je suis partisan de l’effort dans la transmission de la saveur . Cet effort s’explique par le dosage d’un ingrédient supposé nouveau ou insupportable par le nouveau consommateur. Par exemple, un plat de salade de papaye traditionnel épicé ne passe jamais dans le Palais français ou japonais. ២-​បាន​ន័យ​ថា គេ​ដាក់​ម្ទេស​តិច​បំផុត​ក្នុង​ញាំ ល