Rzeczpospolita Obojga Narodów była państwem pod wieloma względami wyjątkowym. Szczególnie wyróżniało je prawo, które dawało szlachcie możliwość wyboru władcy. Działo się to podczas zwoływanych z wielkim rozmachem wolnych elekcji. Warszawskie elekcje bez wątpienia były wydarzeniami bez precedensu w skali kontynentu, zarówno jeśli chodzi o skalę wydarzenia, jaki i okoliczności towarzyszące spotkaniu kilkudziesięciu tysięcy potomków Sarmatów w jednym czasie i w jednym miejscu. Jak to...

Gdyby tworzył dziś, jego opowieści zapewne stałyby się kasowymi hitami niczym najpopularniejsze współczesne seriale. Wizja historii Sienkiewicza służyła nie tylko pokrzepieniu serc rodaków pod zaborami, ale stała się kuźnią pokoleń patriotów zaczytanych w jego dzieła. Jak wielki wpływ na twórczość pisarza miała rewolucja techniczna, czego szukał na Dzikim Zachodzie i dlaczego stał się obiektem ataku innych polskich pisarzy? Dziś przybliżamy postać mistrza powieści historycznej - Henryka...

Upadek muru berlińskiego uchodzi za symbol upadku komunizmu w Europie. Ale nie byłoby tego gdyby nie wydarzenia, które rozgrywały się w Polsce pod koniec lat 80. Powstanie ogromnego ruchu społecznego, jakim była "Solidarność" i trwanie jej mitu wyróżniało Polskę wśród tzw. demokracji ludowych. Co było tak niezwykłego w tej historii? Jak to możliwe, że w komunistycznej Polsce doszło do wyborów 4 czerwca 1989 roku? Dlaczego komuniści zdecydowali się na ich organizację? Jaki był międzynarodowy...

Choć puścili na ziemie polskie tylko drobne zagony, dwa razy splądrowali kraj. Spalili Kraków i Sandomierz, wybili kwiat rycerstwa z Małopolski i Śląska. W bitwie pod Legnicą zgładzili najpotężniejszego wówczas piastowskiego księcia − Henryka Pobożnego. Mongołowie stworzyli imperium 4 razy większe od Cesarstwa Rzymskiego! Podbili ziemie od Chin i Korei przez Iran, Ziemię Świętą po Ruś oraz Węgry. Czy była to najbardziej przerażająca i jednocześnie skuteczna armia w historii świata? Henryk...

Warszawa uchodzi obecnie za bezpieczne miasto. A jak to wyglądało w II RP? Czy można było spokojnie wyjść na spacer wieczorem? Która dzielnica była bezpieczna, a w której łatwo można było spotkać doliniarza? Kim byli kasiarze i dlaczego przestali być potrzebni w latach 30? Przestępczość kwitła w stolicy II Rzeczypospolitej. Była to przestępczość z biedy. Dotyczyła zarówno prostytucji, jak i kradzieży, rozboju czy działalności gangów. Warszawski półswiatek dorobił się swoich bohaterów -...

Świadectwo potęgi I Rzeczpospolitej - królewski pałac Villa Regia, perła architektury XVII-wiecznej Warszawy, przez stulecia spoczywał na dnie Wisły. Zniszczony przez Szwedów w okresie Potopu, przez lata uważany był za bezpowrotnie utracony. 350 lat po tych wydarzeniach grupa śmiałków postanowiła odnaleźć zaginiony skarb. Porwali się na przedsięwzięcie bez precedensu w polskiej i europejskiej archeologii - postanowili wydobyć z dna Wisły okazały pałac. Skąd było wiadomo, że Villa Regia...

W teorii komunistyczna Polska dbała o robotnika. Dała mu edukację, miejsce pracy, niekiedy mieszkanie. Czegoś istotnego musiało jednak brakować, bo robotnicy stanowili grupą społeczną, która wielokrotnie buntowała się. Choć z PRL kojarzymy wielkie protesty społeczne z 1956, 1968, 1970, 1980 roku, to warto pamiętać, że strajki robotników wybuchały każdego roku, aż do 1989 roku. Pierwsze z nich miały miejsce jeszcze przed zakończeniem II wojny światowej. Dlaczego tak było? Jak władze...

Minęło 20 lat od momentu, w którym Polska przystąpiła do Unii Europejskiej. Nie każdy musi pamiętać okoliczności, które towarzyszyły tej historycznej chwili. Czego się wówczas obawiano? Kto popierał wejście do Unii Europejskiej, a kto był przeciw? Czy referendum akcesyjne mogło okazać się nieważne? Jak wyglądał proces tworzenia się tego, co dzisiaj nazywamy Unią Europejską? Na początku lat 50 powstała organizacja o nieoczywistej nazwie, to znaczy Europejska Wspólnota Węgla i Stali. Dlaczego...

O jego akcjach krążyły legendy, osobiście prowadził szturmy polskich oddziałów w czasach, gdy odradzała się Polska. W wojnie obronnej 1939 r. nie przegrał bitwy. Podobnie jak pierwsza w historii polskiego wojska dowodzona przez niego Dywizja Pancerna, walcząca w Europie Zachodniej. Bohaterem tego podcastu „1000 lat. Prześwietlenie” jest generał Stanisław Maczek. Najpewniej jeden z najwybitniejszych polskich dowódców, nie tylko XX wieku. Kim był? Jak wyglądało formowanie się słynnej 1...

Choć zadecydował o losie blisko 140 tysięcy Polaków, którzy żyli w ZSRR, to do dziś rozkaz 00485 pozostaje dokumentem mało znanym. Dlaczego? Czystki etnicznie przeprowadzone w Związku Sowieckim w drugiej połowie lat 30. dotyczyły nie tylko Polaków. Lecz chociaż ich ofiarami padali Białorusini, Ukraińcy czy Niemcy, to jednak żadnej grupy narodowościowej nie prześladowano z taką zawziętością jak Polaków. Dlaczego? Czy rozkaz 00485 wpisywał się w imperialną politykę Józefa Stalina? Czy II...

Przerażającą prawdę o tym co Sowieci zrobili w Katyniu świat poznał w kwietniu 1943 roku za sprawą... berlińskiego radia. Niemieccy propagandziści informowali o tym w gazetach, na ulotkach, w notach dyplomatycznych. Do Katynia organizowano masowe wycieczki, zwożono tam pod przymusem jeńców wszystkich narodowości. Dlaczego władzom III Rzeszy tak bardzo na tym zależało? Prawda o Katyniu okazała się bardzo niewygodna nie tylko dla Moskwy, ale także dla Waszyngtonu czy Londynu. Jak świat...

Naczelnik, generał, sarmata, dyktator i demokrata, za którym poszły setki tysięcy mieszkańców Rzeczpospolitej. Często mówi się, że Tadeusz Kościuszko wyprzedzał swoje czasy. Czy rzeczywiście tak było? Tadeusz Kościuszko stanął wobec wyzwania pogodzenia chłopstwa i szlachty, zjednoczenia politycznych radykałów i umiarkowanych, złagodzenia tendencji odśrodkowych Korony i Litwy. Rewolucja francuska stanowiła zarówno inspirację, jak i przestrogę. Nieprzypadkowo powstanie, które wybuchło w 1794...

Film Ridleya Scotta „Napoleon" udowodnił, że próba przedstawienia biografii Napoleona Bonaparte to nie lada wyzwanie. W dzisiejszym odcinku Rzeczy Historycznej ułatwimy sobie zadanie i spojrzymy na cesarza Francuzów mając na względzie jeden wątek, czyli polskie dążenia do odzyskania niepodległości. W którym momencie losy Napoleona zaczęły splatać się z losami Polaków? Czym były Legiony Polskie z końca XVIII wieku i co w nich robił Jan Henryk Dąbrowski, którego znamy z polskiego hymnu? Kim...

Relacje II Rzeczpospolitej z Litwą były napięte od początku. Zadecydował o tym przede wszystkim polsko-litewski konflikt z lat 1919-1920 o kształt granicy. Polskie wojsko zajęło ostatecznie Wilno, co dla Litwy było olbrzymim ciosem. Z drugiej strony, polska mniejszość, która pozostała na Litwie była represjonowana przez władze państwowe. Przedstawimy ważne postaci po polskiej i litewskiej stronie, które decydowały o biegu wydarzeń. Przypomnimy postać wojewody Bociańskiego, który odcisnął...

II wojna światowa ma swoje najważniejsze symbole: bombę atomową, lądowanie w Normandii, czerwony sztandar nad Reichstagiem. Wydarzenia ważne z polskiego punktu widzenia na tym tle zdają się być nieco zapomniane. Zwłaszcza gdy mowa o tych, które miały miejsce niedługo po zaatakowaniu Polski przez III Rzeszę. Przez długi czas po II wojnie światowej panował mit Wehrmachtu, który walczył szlachetnie. Żołnierz w barwach feldgrau miał nie być odpowiedzialny za zbrodnie wojenne. W dzisiejszym...

Wywiad Władimira P****a z amerykańskim dziennikarzem Tuckerem Carlsonem odbił się na szerokim echem na całym świecie. Rosyjski prezydent zaskoczył swojego rozmówcę trwającym ponad pół godziny wykładu na temat historii Europy Środkowej i Wschodniej. Co mówi nam to o roli, jaką ma odgrywać historia według współczesnych rosyjskich elit? Jakie miejsce zajmuje w tej historii Polska? Co na to wszystko świat? Władimir Putin, podobnie jak większość Rosjan, poznawał historię w modelu nauczania...

Historia nieubłaganie pchała go ku przeznaczeniu zawartemu w proroctwie zmarłej żony Jadwigi! Swego czasu rzuciła ona w twarz wielkiemu mistrzowi krzyżackiemu, że gdy jej zabraknie, nikt wojny nie powstrzyma! Jeszcze o tym nie wiedziano, ale już wszystkie drogi prowadziły pod Grunwald! Jak doszło do jednej z największych bitew średniowiecznej Europy? Jak blisko klęski był Władysław Jagiełło w bitwie pod Grunwaldem i na czym polegało jego innowacyjne podejście do niej? Przyjrzymy się kłótliwym...

Za naszą wschodnią granicą trwa wojna, która pochłonęła setki tysięcy ofiar, a miliony ukraińskich obywateli zmusiła do uchodźstwa. Federacja Rosyjska zaatakowała Ukrainę, dążąc do podporządkowania jej sobie. Rosyjska propaganda, tłumacząc imperialną politykę, często sięga do argumentów historycznych i jednocześnie stara się przekonać świat, że Rosja nigdy nikogo nie zaatakowała. Jak to wyglądało w przeszłości? Jakie były początki Wielkiego Księstwa Moskiewskiego? Czy wzrost jego znaczenia...

Kiedy rozpoczęła się III Rzeczpospolita? Czy za taką datę należy uznać częściowo wolne wybory z 4 VI 1989 r.? A może stało się to 27 października 1991 r., czyli w momencie, w którym Polacy wybierali swoich przedstawicieli do Sejmu i Senatu? A co z momentem opuszczenia przez wojska sowieckie terytorium naszego kraju? Za dziesięciolecia w szkołach będziemy mówić nie tylko o ojcach założycielach II RP, ale także o ich następcach z III RP. Przyjdzie moment, w którym Tadeusz Mazowiecki, Jacek...

Władca, zdrajca, mędrzec. Kod i symbole, którymi posługiwał się Jan Matejko portretując władców i wybitne postacie do dziś skrywa wiele tajemnic. Czy umiemy odszyfrować symbole, którymi przepełnione jest malarstwo jednego z najwybitniejszych polskich malarzy? Wizerunki postaci historycznych i wizja historii Polski w malarstwie Jana Matejki to obrazy już na stałe wdrukowane w świadomość każdego Polaka. Myślimy o naszej przeszłości „Matejką". Jego pędzel utrwalił wizerunki władców, wybitnych...

On zaprawiony w bojach, zapewne niepiśmienny, ona wychowana na jednym z najświetniejszych europejskich dworów. On poganin, ona żarliwa katoliczka. Trudno wyobrazić sobie bardziej niedobrany duet! Ale właśnie to małżeństwo doprowadziło do stworzenia unikalnego w skali światowej projektu, który odcisnął głębokie piętno na historii Polski, Litwy i całego regionu. Według większości historyków związek Władysława Jagiełły i Jadwigi Andegaweńskiej nie był udany. Ale czy na pewno? Zajrzymy do...

Wielkie tematy historyczne nadal stanowią inspirację do tworzenia filmów. Czy jednak filmy są dobrym źródłem poznania historii? A może mówią więcej o epoce, w której powstają niż o wydarzeniach, o których opowiadają? W polskiej kinematografii powstało wiele filmów, które dotykały ważnych wydarzeń historycznych dla naszego narodu. Co o naszej przeszłości mówią takie filmy, jak „Pan Tadeusz” Andrzej Wajdy, „Krzyżacy” Aleksandra Forda, czy „Przesłuchanie” Ryszarda Bugajskiego? Wiele do dziś...

Jedna z najważniejszych dynastii w historii Europy objęła moskiewski tron w wyniku zawirowań, które miały miejsce na początku XVII wieku. Carem został Michał Romanow, dziadek Piotra Wielkiego. Jednak kto inny pociągał za sznurki moskiewskiej polityki… I Rzeczpospolita była wielkim wyzwaniem dla rosnącego w siłę Carstwa Rosyjskiego. Czy rzeczywiście w Moskwie panował kompleks na tym tle? Skąd się wziął i dlaczego tak znacząco wpłynął na rozwój przyszłego imperium? Co zadecydowało o...

W ciągu ostatnich 300 lat tylko przez 50 lat wojska rosyjskie nie stacjonowały nad Wisłą. Czy to wszystko zaczęło się od tajemniczego spotkania Augusta II Mocnego z carem Piotrem I pod koniec XVII wieku? Dlaczego polski król zdecydował się na przystąpienie do wojny ze Szwecją, która ostatecznie wyraźnie osłabiła Rzeczpospolitą? W 1705 na terytorium Rzeczpospolitej wkraczają sojusznicze wojska rosyjskie. Czy to zapoczątkowuje nową epokę w naszych dziejach? Jakie są źródła tych wydarzeń? Z...