سپاه قُدس در سازماندهیِ حشد الشعبی سهم عمده داشت و می‌گویند فرماندهان سپاه به ویژه قاسم سلیمانی تشکیلات آن را از روی مُدل تشکیلاتی «بسیج ایران» سازماندهی کردند. حشد الشعبی به سببِ وابستگی تشکیلاتی و ایدئولوژیکی‌اش به سپاه قدس، قدرت گرفتن روزافزونش در مقام نیرویی شبه نظامی و خودسریِ فرماندهانِ آن، مخالفت‌هایی را در جامعۀ مدنی و سیاسیِ عراق و حتی در میان شیعیان آن کشور برانگیخته و به یکی از مشکلاتِ اصلیِ دولت عراق تبدیل شده است. کارشناسان معتقدند که کشته شدن قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس راه...

در روم باستان جشنِ نخستین روز سالِ نو را مانند نوروز در ماه مارس برگزار می‌کردند. اما در سال ۴۶ پیش از میلاد ژول سزار تصمیم گرفت که رومیان اول سال را در اول ژانویه جشن بگیرند. در آن زمان اول ژانویۀ به خدایِ ژانوس اختصاص داشت. نام ژانویه نیز از نام این خدا گرفته شده است. این تقویم که به تقویم ژولیَن معروف شد تا پایان قرن شانزدهم میلادی در سراسر اروپا معمول بود. در سال ۱۵۷۹ گریگوری سیزدهم، پاپِ اعظمِ کلیسای کاتولیک رُم، از کریستوفر کلاویوس، ریاضی‌دانِ یسوعی آلمانی، خواست که گاه‌شماریِ تازه‌ای...

نخستین ستیزه جوییِ آشکار جمهوری اسلامی ایران با آمریکا حمله به سفارتِ آن کشور در تهران و آغاز بحرانِ گروگان‌گیری در ۴ نوامبر ۱۹۷۹ بود. در ۱۹۸۷ در گرماگرم جنگ ایران و عراق ناوهای آمریکایی برای محافظت از کشتی‌هایِ نفت‌کش در خلیج فارس مستقر شدند و در ۳ ژوئیه ۱۹۸۸ هواپیمای «ایران ایر» را با ۲۹۰ سرنشین بر فراز خلیج فارس سرنگون کردند. پس از آشکار شدن برنامۀ هسته‌ای روابط ستیزآمیز ایران و آمریکا وارد مرحلۀ تازه‌ای شد. آمریکایی‌ها مصمم شدند جلو دست‌یابیِ جمهوری اسلامی را به سلاح هسته‌ای بگیرند. در...

در روم باستان جشنِ نخستین روز سالِ نو را مانند نوروز در ماه مارس برگزار می‌کردند. اما در سال ۴۶ پیش از میلاد ژول سزار تصمیم گرفت که رومیان اول سال را در اول ژانویه جشن بگیرند. در آن زمان اول ژانویۀ به خدایِ ژانوس اختصاص داشت. نام ژانویه نیز از نام این خدا گرفته شده است. این تقویم که به تقویم ژولیَن معروف شد تا پایان قرن شانزدهم میلادی در سراسر اروپا معمول بود. در سال ۱۵۷۹ گریگوری سیزدهم، پاپِ اعظمِ کلیسای کاتولیک رُم، از کریستوفر کلاویوس، ریاضی‌دانِ یسوعی آلمانی، خواست که گاه‌شماریِ تازه‌ای...

پیش از رواج مسیحیت در امپراتوری روم و رسمی شدنِ آن در۳۸۰ میلادی رومیان ۲۵ دسامبر را جشن می‌گرفتند و به آن «زادروزِ خورشیدِ شکست ناپذیر» می‌گفتند. در روم باستان جشنِ «خورشید شکست‌ناپذیر» را به افتخار زایش مجدد میترا «خدای خورشید» در فردایِ شب «انقلاب زمستانی» برگزار می‌کردند که در آن زمان با ۲۵ دسامبر مصادف می‌شد. پس از ممنوع شدن پرستش میترا در امپراتوری روم، چون در انجیل‌ها اشاره‌ای به روز تولد مسیح نشده است کلیسا مدعی شد که مسیح در همان روز ۲۵ دسامبر زاده شده است.

از زمان پیوستنِ بریتانیا به جامعۀ اقتصادیِ اروپا یا «بازار مشترک» در ژانویۀ ۱۹۷۳ احتمالِ ماندن یا خروج آن کشور از اروپا به یکی از موضوع‌های همیشگیِ بحث‌های سیاسیِ بریتانیا تبدیل شد. در ۵ ژوئن ۱۹۷۵ رفراندومی دربارۀ این موضوع برگزار شد و در آن بریتانیایی‌ها به ماندنِ در اروپا رأی دادند. اما مخالفت‌ها با عضویتِ آن کشور در اتحادیۀ اروپا ادامه یافت. در انتخابات سراسریِ ۷ مِی ۲۰۱۵ دیوید کامروُن در کارزار انتخاباتی‌اش برگزاری رفراندوم دیگری را به بریتانیایی‌ها وعده داد و در ۲۳ ژوئن ۲۰۱۶ آن را برگزار...

مصطفی کمال آتاتورک می‌خواست ترکیه را به کشوری مدرن و پیشرفته تبدیل کند و معتقد بود که کشورش هرگز نباید از غرب روی گرداند. اما اردوغان درهای ترکیه را دوبارۀ به روی جهان اسلام گشود و با تکیه بر رشد اقتصادی کشورش روابط تجاری و سیاسی‌اش را با کشورهای عربی خاور میانه و شمال افریقا به ویژه با کشورهایی که در گذشته جزئی از امپراتوریِ عثمانی بودند، توسعه داد. اروپایی‌ها از زمانی که حزب اسلام‌گرایِ «عدالت و توسعه» در ترکیه قدرت گرفت، پیوستن ترکیه را به اتحادیۀ اروپا امری ناممکن شمردند. بسیاری از...

جنبش اجتماعی به هر نوع حرکت جمعی گفته می‌شود که برضد نظم اجتماعی، نهادهای موجود یا تصمیمی حکومتی به منظوراصلاح، تغییر یا واداشتنِ حکومتگران به عدول از تصمیم خود به راه می‌افتد. بنابراین، از همۀ جنبش‌هایی که در ۴۱ سال گذشته به راه افتادند، می‌توان زیر عنوان جنبش اجتماعی یاد کرد. اما همۀ آن‌ها «جنبش گستردۀ اعتراضی» در مقیاس کشور نبودند. نخستین جنبشِ گستردۀ سال‌های پس از انقلاب شورش‌ خرداد ۱۳۷۱ مشهد بود. دومین جنبشِ اعتراضیِ گسترده را دانشجویانِ دانشگاه تهران در ۱۸ تیر ۱۳۷۸ به راه انداختند....

دولت آمریکا نخستین تحریم‌های اقتصادی‌اش را برضد ایران چند ماه پس از انقلاب در پی ماجرای گروگان‌گیری در۴ نوامبر ۱۹۷۹ به کار بست. با ریاست جمهوریِ هاشمی رفسنجانی که ۸ سال از ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۷ طول کشید، تغییری در سیاست آمریکا در زمینۀ تحریم‌ها ایجاد نشد. در ۸ اوت ۱۹۹۶ کنگرۀ آمریکا لایحۀ معروف به لایحۀ «آماتوُ- کِنِدی» را به تصویب رساند. هدف آن لایحه تحریم کشورهایی بود که از تروریسم بین‌المللی پشتیبانی می‌کردند، در پی دست‌یابی به سلاح‌هایِ کشتار جمعی بودند و با روند صلح در خاورِ میانه دشمنی...

نخستین تجربۀ افزایش ۱۰۰ درصدی بهایِ بنزین را در سال ۱۳۴۳ دولت حسنعلی منصور آزمود. اما گویا آثار افزایش بهای بنزین را بر کالاهای دیگر پیش‌بینی نکرده بود. اعتصاب‌ها و ترس همگانی از قحطی مردم را سراسیمه کرد. به گفتۀ علینقی عالیخانی که در آن زمان وزیر اقتصاد بود، دولت یکی دو هفته بعد ناچار شد قیمت‌ها را  کم و بیش به نرخ پیشین بازگرداند. بنزین را دهشاهی یا یک ریال بالا برد و نفت سفید را که برای مصرف خانگی مردم بسیار مهم بود به نرخ پیشین خود بازگرداند.

اصطلاح «اسلام‌هراسی» را نخستین بار در ۱۹۱۰ کارکنان اداریِ فرانسه در مستعمرات آن کشور در انتقاد به سیاست‌های استعماری فرانسویان به کار بردند. از این اصطلاح دو نویسنده در سال‌های ۱۹۱۸ و ۱۹۲۲ در دو کتاب به زبان فرانسه برای نشان دادن بدفهمی‌هایِ شرق‌شناسان دربارۀ اسلام استفاده کردند. اصطلاح اسلام‌هراسی سپس به فراموشی سپرده شد تا اینکه در سال ۱۹۹۷ اندیشکدۀ بریتانیایی «رانیمِد تراست» آن را در گزارشی دربارۀ وضعِ اسلام‌ستیزی در بریتانیا به کار بُرد. نخستین کتاب پژوهشی که دربارۀ این موضوع در فرانسه...

آیت‌الله سیستانی وابسته به مکتبِ رضا و توکل در اسلام شیعی است و حکومت روحانیان را حکومتی نامشروع می‌داند. اختلاف او با جمهوری اسلامی اختلاف دو مکتب در جهان شیعی است: مکتب فقهی نجف و مکتب فقهی قم. مکتب نجف تاریخی هزار ساله دارد. اما عمر مکتب قم به صد سال هم نمی‌رسد. این مکتب با آیت‌الله خمینی بیش از پیش سیاسی شد. مکتب نجف را پیش از آیت‌الله سیستانی، آیت‌الله خویی نمایندگی می‌کرد. پیروانِ این مکتب معتقدند که دولت باید از دین جدا باشد و در عین حال به همۀ عقاید دینی احترام بگذارد. آیت‌الله...

نخستین اروپایی که پا به خاک شیلی گذاشت، فردیناند ماژلان در ۱۵۲۰ میلادی بود. او دریانورد و جُست و جوگری پرتغالی بود که تابعیت دولت اسپانیا را گرفته بود و به آن دولت خدمت می‌کرد. در سال ۱۵۳۲ کاوشگران و ماجراجویان اسپانیایی معروف به کُنکیستاتورها در جنگ با اینکاها، که در بخش غربی آمریکای جنوبی تمدن پیشرفته‌ای پدید آورده بودند، کوشیدند سرزمین شیلی را تسخیر کنند. آنان از میانۀ قرن شانزدهم با برپا کردن روستاهایی در خاک شیلی رفته رفته جای پای خود را در آن سرزمین سفت کردند. در اوایل قرن ۱۸ استقلال...

اساسِ نظام سیاسی لبنان را در ۱۹۴۳ بر یک «میثاق ملیِ» نانوشته گذاشته‌اند که خود لبنانی‌ها به آن «میثاق وطنی» می‌گویند. «میثاق وطنی» نتیجۀ گفت و گوهایِ طولانیِ نمایندگانِ سه فرقۀ بزرگ دینی یعنی مسیحیانِ مارونی، سُنّی‌ها و شیعیان بود. پیمان طائف که برای پایان دادن به جنگ داخلیِ لبنان در ۲۲ اکتبر ۱۹۸۹ بسته شد با وارد کردن اصلاحات کوچکی در «میثاق وطنی» اندکی به سود سنّی‌ها تمام شد. اما نتوانست به برآمدن دولتی نیرومند در لبنان بینجامد. دولت در آن کشور به ضبط و ربط امور جاری می‌پردازد. چنین دولتی از...

یگان‌های مدافع خلق، شاخۀ نظامی «حزب اتحاد دموکراتیک»، جنگاوریِ خود را در نبرد کوُبانی نشان دادند. پس از بیرون راندن داعش از کوُبانی در ژانویۀ ۲۰۱۵ حزب اتحاد دموکراتیک به یکی از بازیگرانِ مهم صحنۀ نظامی سوریه تبدیل شد و از نظر سیاسی و دیپلماتیک اهمیتی منطقه‌ای و کم و بیش بین‌المللی یافت. در ۱۷ مارس ۲۰۱۶ آن حزب خودمختاری «روُژاوایه کوردیستانه» به معنای « کردستان غربی» یا کردستان سوریه را اعلام کرد. دولت ترکیه از آغاز سال ۲۰۱۶ هم‌زمان با انتشار قانون اساسی «روُژاوا» اعلام کرد که مستقر شدن...

کارشناسانِ عراق جنبش اعتراضی عراقی‌ها را در هفتۀ گذشته حلقه‌ای از زنجیرۀ رویدادهایِ کلان تاریخی پس از سقوط صدام حسین می‌دانند. این جنبش بغداد و چند شهر شیعه نشین عراق را فراگرفته است. تظاهر کنندگان علاوه بر خواست‌های اقتصادی و اجتماعی‌ خواهان قطع نفوذ ایران در عراق نیز هستند. به همین سبب، رهبر جمهوری اسلامیِ ایران این جنبش را به دشمنان نسبت داده و گفته است که هدف از برانگیختن این اعتراض‌ها کاشتن تخم نفاق میان ایران و عراق است. به گفتۀ کارشناسان، این جنبش اعتراضی بی ارتباط با شکاف در میان...

می‌گویند شیراک با شنیدن خبر کشته شدن رفیق حریری، نخست وزیر لبنان، گریست. او دو روز پس از آن رویداد به بیروت رفت و در فرودگاه آن شهر در گفت و گو با خبرنگاران ترور حریری را عملی نفرت انگیز و وصف‌ناپذیر خواند و مرگ او را برای لبنان و جهانِ کنونی زیانی جبران ناپذیر توصیف کرد. در جنگ ۳۳ روزۀ حزب الله لبنان با ارتش اسرائیل رسماً گفت: گویی اصراری برای ویران کردن لبنان وجود دارد. در تنظیم و تصویب قطعنامۀ ۱۵۵۹ شورای امنیت شیراک سهم عمده داشت. به موجب آن قطعنامه همۀ نیروهای خارجی باید از خاک لبنان...

محمد مُرسی در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۲ در مقام نخستین رئیس جمهوریِ غیر نظامی مصر آغاز به کار کرد. با کاربستِ برنامۀ اسلامیِ اخوان‌المسلمین از همان آغاز ناخشنودیِ گروه‌های بزرگی از مردم مصر را برانگیخت. در ۳ ژوئیۀ ۲۰۱۳ به فرمان «شورای عالیِ نیروهای مسلح مصر»  بازداشت شد و در ۱۷ ژوئن ۲۰۱۹ پس از ۲۰ دقیقه سخن گفتن در دادگاه هنگامی که در محفظه‌ای شیشه‌ای قرار گرفت بیهوش شد و پس از انتقال به بیمارستان درگذشت. ژنرال عبدالفتاح السیسی، بازیگر دیگر رویدادهای مصر پس از انقلاب ۲۰۱۱، در ۲۸ ماه می ۲۰۱۴ بنا به آمار...

در ماه می ۲۰۱۲ کشورهای عضو«شورای همکاری خلیج فارس» در ریاض تشکیل جلسه دادند تا دربارۀ طرح اتحاد برای مقابله با خطر ایران در منطقه رای‌زنی و گفت و گو کنند. در همان سال سعدون الدُلَیمی، وزیر دفاع عراق، اعلام کرد که کشورش خواهانِ پیوستن به شورای همکاری خلیج فارس است. در سال ۲۰۱۸ کشورهای عضو شورا به ویژه کویت از عراق خواستند به عضویت آن شورا درآید و وارد ترتیباتِ امنیتیِ مشترکِ عربی در خلیج فارس شود. اما عراقی‌ها به آنان گفتند که نمی‌خواهند روابط متعادل خود را با همسایگانشان به هم بزنند و خود را...

در۸ می ۲۰۱۹ رئیس جمهوری اسلامی ایران به کشورهای امضا کنندۀ برجام دو ماه مهلت داد تا تحریم‌های یکجانبۀ آمریکا را جبران کنند و گفت: وگرنه ایران تعهدات برجامی خود را معلق خواهد کرد .در همان روز نخستین گامِ کاهش تعهدات اعلام شد و آن این بود که ایران دیگر به ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شدۀ ۳.۶۷ درصد متعهد نخواهد ماند و از این میزان هرقدر که بخواهد فراتر خواهد رفت. گام دوم که درست در پایان مهلت ۶۰ روزه اعلام شد، این بود که سطح غنای تولید اورانیوم در ایران از مرز ۴.۵ درصد گذشته است. در گام سوم که از...

حملۀ آلمان نازی به لهستان در اول سپتامبر ۱۹۳۹ درست یک هفته پس از امضایِ پیمان سّریِ مولوتُف- ریبِنتروُپ معروف به پیمان هیتلر- استالین انجام گرفت. شانزده روز پس از حملۀ برق‌آسایِ ارتشِ آلمان به لهستان، ارتش سرخ شوروی نیز در ۱۷ سپتامبر بدون اعلانِ جنگ با ۵۰۰ هزار سرباز وارد خاکِ آن کشور شد. آلمانی‌ها در حدود ۹۴ هزار کیلومتر مربع از خاک لهستان را با ۲۲ میلیون نفر جمعیت و شوروی‌ها درمجموع ۲۰۰ هزار مترمربع از خاک آن کشور را با ۱۳ میلیون نفر جمعیت ضمیمۀ خاک خود کردند. در ۱۲ اکتبر ۱۹۳۹ آلمانی‌ها به...

در سال ۱۹۷۵ که سرآغاز تشکیل گروه ۷ بود، دو سوم تولید ناخالص داخلی جهان به کشورهایِ عضو این گروه تعلق داشت، اما هم‌اکنون در حدود ۴۵ درصد از آن به این ۷ کشور تعلق دارد. «آلترموُندیالیست‌ها» یا، به عبارتی، «مدافعان جهانی شدن از نوع دیگر» سرسخت‌ترین مخالفان گروه ۷ هستند و هر سال تظاهراتی در مخالفت با سیاست‌های این گروه به راه می‌اندازند. اقتصادهای نوظهور مانند چین و هند و برزیل به سبب آنکه سطح زندگیِ مردم‌شان نسبت به سرانۀ جمعیت‌شان پایین است، نتوانسته‌اند به عضویت این گروه درآیند. با این حال،...

طی سه چهار سال اخیر، شمار کتاب‌هایی که مستقیم یا غیرمستقیم به موسیقی و ترانه‌سرایی قبل از انقلاب می‌پردازند، زیاد شده است. چند ماه قبل در تهران، کتاب "واروژان"، نوشتۀ حسین عصاران به چاپ دوم رسید. کتاب دیگری نیز چند ماه پیش منتشر شده که به "زندگی و زمانه‌ی ایرج تیمورتاش"، ترانه‌سرای نه چندان شناخته‌شده اختصاص دارد. همچنین به تازگی، شاهرخ نادری تهیه‌کنندۀ پراهمیت رادیو در دوران پیش از انقلاب خاطرات خود را منتشر کرده است...