فیدل کاسترو، رهبر انقلاب کوبا و مظهرِ مبارزات مسلحانه در جهان سوم، در نودسالگی مرد

انتشارات پنگوین نسخه جدیدی از «مانیفست کمونیست» را در مجموعه آثار کلاسیک خود به چاپ رسانده است

چرا دغل‌بازان دست به دغل‌بازی می‌زنند و چرا جذبِ آن‌ها می‌شویم؟

در طول قرن گذشته، دهه‌به‌دهه، مُد مخدّرها عوض شده است: از کوکائین و هروئین در دهه‌های 1920 و 1930، تا ال‌اس‌دی در دهه 1950، اکستازی و کوکائین در دهه 1980، تا داروها و روانگردان‌های بهبوددهنده قوای شناختی و بهره‌وری در دوران امروزی. اما چرا در این سال‌ها مخدّرها مدام تغییر کرده‌اند؟ گویا موادی که در هر بُرهه مصرف می‌شود تا حد زیادی متناسب با فرهنگ آن عصرند، و کاربرد مخدّرها، دریچه‌ای بسیار کارا برای فهم فرهنگی است که در آن به سر می‌بریم.

در قرن نوزدهم پزشکان راه درمان بسیاری از بیماری‌های روحی و جسمی را بیرون‌رفتن از محیط شلوغ و پردودِ شهرها می‌دانستند. راه درمان افسردگی یا اضطراب این بود که چندماهی را در آسایشگاهی روستایی در میان درختان و کوه‌ها سپری کنید. اما در قرن بیستم قرص‌ها اختراع شدند و وعده دادند که همه‌چیز را حل خواهند کرد. ولی نیاز انسان‌ها به زندگی در طبیعت با هیچ قرصی برطرف نمی‌شود.

تصور کنید از شما خواسته‌اند تاریخچه‌ای بسیار کوتاه از فلسفه بنویسید. شاید برای گنجاندن تنوع بی‌حد و حصر فلسفه در چند جمله کوتاه به چالش کشیده شوید. یکی از کارهایی که می‌توانید انجام دهید این است که به دنبال واژه‌ای باشید که به بهترین شکل اندیشه‌های هر فیلسوف بزرگی را در بر داشته باشد. افلاطون «مُثُل» را داشت، رنه دکارت «ذهن» را و جان لاک «ایده‌ها» را، بعدها جان استوارت میل «آزادی» را آورد. در فلسفه متاخر کلمه ژاک دریدا «متن»، کلمه جان رالز «عدالت» و جودیت باتلر «جنسیت» بود. طبقِ این بازی...

هر جامعه‌ای مداوماً با تاریخ خود در حال رفت و برگشت است. اوضاع امروز را با گذشته مقایسه می‌کند، قیمت‌ها را و آدم‌ها را. این دید تاریخی هویت ما را می‌سازد و از خیلی جهات، آینده‌مان را. اما این رابطه گذشته و آینده، در برهه‌هایی مداوماً به این نتیجه منتهی می‌شود که چقدر گذشته‌ها بهتر بود از امروز. این نتیجه‌گیری احتمالاً نشانه آن است که داریم تاریخ را بیش از حد ساده‌سازی می‌کنیم.

مشهورترین کتاب نائومی کلاین، «دکترین شوک»، روزنامه‌نگاری تحقیقیِ بی‌نظیری است درباره طوفان کاترینا. یکی از بازیگران اصلی آن طوفان، مایکل پنس، به لطفِ انتصابات عجیب و غریبِ ترامپ، امروز برای جهان نامی آشناست. پنس از بزرگترین رهبران چیزی است که کلاین «سرمایه‌داری فاجعه‌مدار» می‌نامد. سرمایه‌داری‌ای که حالا نه مناطقِ حاشیه‌ای بحران‌زده، که گویی کل جهان را تهدید می‌کند.

نوستالژی حسرتی غم‌بار و توامان لذت‌بخش برای گذشته است. در فرهنگ مدرن معمولاً نوستالژی را نکوهش می‌کنند و بازگشت به گذشته را نامطلوب یا نادرست می‌شمارند. اما گذشته‌گرایی این روزها دامان خود مدرنیته را نیز گرفته است. زیگمونت باومن در آخرین کتاب خود چهار دسته از نوستالژی‌های مدرن را برشمرده است: «بازگشت به هابز»، «بازگشت به قبیله»، «بازگشت به نابرابری» و «بازگشت به رحم مادر».

برای بسیاری از استادان دانشگاه، همایش‌های دوره‌ای در سراسر دنیا، هم فال است و هم تماشا. آن‌ها در این همایش‌ها از جدیدترین تحقیقات مطلع می‌شوند، همکاران خودشان در دیگر کشورها را می‌بینند، فرصت‌های شغلی و علمی به دست می‌آورند و سیر و سیاحتی هم می‌کنند. اما همایش‌ها برای دسته دیگری هم بسیار جذابند: ماموران امنیتی و سرویس‌های رنگارنگ جاسوسی که تلاش می‌کنند دانشمندان تاثیرگذارِ سایر کشورها را به دام بیاندازند.

برای رسیدن به قدرت ذکاوت لازم است. باید موقعیت‌شناس باشی و ذهن دیگران را بخوانی و واکنش‌های بجا و مناسب نشان بدهی. اما اگر چنین است، پس چرا دنیا مملو است از قدرتمندانی که انگار بویی از عقل و منطق به مشام آن‌ها نخورده است؟ مجموعه‌ای از تحقیقات نشان می‌دهد صاحب قدرت بودن، تاثیرات عمیقی بر ذهن ما و کارکردهایش می‌گذارد.

شیرینی شگفت‌انگیزترین مزه‌ای است که ما انسان‌ها تجربه می‌کنیم. زندگی ما با شیرینیِ شیر مادر آغاز می‌شود و با شیرینی‌هایی که در مراسم ترحیممان مصرف می‌شود به پایان می‌رسد. به همین خاطر است که فراهم‌شدن امکان تولید انبوه شکر در دوران مدرنْ زندگیِ روزمره ما را نیز تغییر داده است. امروزه عامه مردم چنان به شکر وابسته‌اند که هرچه در تولید و توزیع شکر اثر بگذارد به مسئله‌ای سیاسی تبدیل می‌شود. اما این تولید انبوه با رنج عظیم میلیون‌ها انسان ممکن شد.

زندگی انسان‌ها پیش از انقلاب کشاورزی زندگی‌ای بسیار برابرتر از امروز بود. اما آغاز کشاورزی و یکجانشینی نابرابری‌های هرچه بیشتری میان انسان‌ها به وجود آورد. رفته‌رفته نابرابری به چیزی طبیعی و بدیهی تبدیل شد، تا آنکه با آغاز انقلاب‌های دوران مدرن بار دیگر جوامع تلاش برای برابری را پی گرفتند. مدرنیته می‌گفت نابرابری چیزی «غیرطبیعی» است و انسان‌ها همه برابرند. اما شاید عصر جدیدی در راه باشد، عصری که در آن نابرابری به چیزی «طبیعی» تبدیل شود.

برخی دروغ‌ها کوچک‌اند و برخی بزرگ‌ترند. دروغ‌ها گاهی بی‌ضررند و گاهی هم نه. به‌هرحال دروغْ دروغ است و همه ما کمابیش به آن مبتلاییم، به‌طوری که در یک گفت‌وگوی ده‌دقیقه‌ای به‌طور متوسط سه بار دروغ می‌گوییم. اما اغلب ما خیال می‌کنیم از پس دروغ‌گوها برمی‌آییم چون به‌سادگی از روی اشاره‌های صورت و بدن می‌توانیم بفهمیم طرف مقابل دارد دروغ می‌گوید. پژوهش‌های جدید روان‌شناسی می‌گوید این تصورات قصه و افسانه است و چیزی به اسم «دماغ پینوکیو» وجود ندارد.

سعاد مخنت درخواست کرده بود تا با یکی از رهبران داعش مصاحبه کند. تقاضای او برای مصاحبه در طول روز و در مکانی عمومی رد شد، به‌جای آن باید ساعت 11:30 شب، در مرز ترکیه و سوریه، سوار ماشینی می‌شد که یکی از فرماندهان ارشد داعش در آن نشسته بود. مخنت بر تردیدهایش غلبه کرد و برای مصاحبه رفت و با مرد جوانِ تحصیل‌کرده‌ای مواجه شد که از خیلی جهات او را یاد برادر کوچک خودش می‌انداخت.

گسترش اینترنت و شبکه‌های اجتماعی خیلی‌ها را به این فکر انداخت که تکنولوژی می‌تواند جهانی یکپارچه را بنا کند و ما را در جهانی دوستانه‌تر به هم نزدیک خواهد کرد. البته پیش از ما و در دوران اختراع رادیو یا تلفن نیز بودند کسانی که چنین برداشتی داشته‌اند. بااین‌حال نگاهی به واقعیت زندگی روزمره نشان می‌دهد ضرب‌المثل ساده «دوری و دوستی» توصیف بهتری برای روزگار ماست. چرا که هرچه بیشتر کسی را بشناسیم، تمایلمان به تحقیر او بیشتر می‌شود.

یک مطالعه جدید درباره شیوه برخورد خوانندگان با خبرهایی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود نشان داد که افراد، وقتی می‌خواهند به درستی یک خبر اعتماد کنند، بیشتر از آنکه منبع اصلی خبر برایشان اهمیت داشته باشد، کسی که آن را بازنشر کرده برایشان مهم است. این نشانه دیگری است از اهمیتِ روزافزون شبکه‌های اجتماعی در ساختارِ اعتماد ما انسان‌ها. نشانه‌ای که شبکه‌های اجتماعی باید بیش از پیش به آن توجه کنند.

خیلی از ما تا آخر عمر دنبال خانه‌ایم، حتی اگر از اجاره‌نشینی درآمده باشیم و مسکنی برای خودمان خریده باشیم. خانه مکانی که در آن زندگی می‌کنیم نیست، یعنی در واقع اصلاً مکان نیست. خانه چیزی است که با روح و احساس ما پیوند می‌خورد. احساس تعلق و در عین‌حال امنیت و آرامش. شاید خانه ایدئال چیزی مثل خوشبختی باشد. گذرا، مبهم و انتزاعی. حسی که لحظه‌ای سراغمان می‌آید و ناگهان پر می‌کشد و می‌رود.