Dünya üzerinde yalnızca 40 birey kalan Tara-iti'nin hikayesini anlatıyoruz. Üremeleri çevresel faktörlere sıkı sıkıya bağlı olan bu canlıların nesli küresel ısıtmadan doğrudan etkileniyor.

Bazik göllerde yaşayan küçük flamingoların nesli, göllere ulaşan sular barajlar nedeniyle tutulduğu için, yaşam alanları ağır metal ve sanayi atıklarıyla zehirlendiği için ve avlanıldıkları için tehlike altında!

Dünya insan nüfusunun yaklaşık yüzde 12'sinin havzasında yaşadığı Yangtze nehrine endemik olan Çin nehir yunusunun nesli yaşam alanındaki yoğun trafik, kirlilik ve aşırı ve etik olmayan avlanma yüzünden tükendi.

"Dostumuzun vücudu ve bacakları yer yer pembe yer yer siyah. Siyah bir kuyruğu var. Yassı kafası ve boynunun arkasındaki kalın sorgucuyla fiziki olarak öteki iguanalardan ayrılıyor. Bu dostumuz, kuyruğu hariç yaklaşık 50 cm uzunluğunda."

IUCN’e göre nesilleri hassas kategorisinde yer alan bu tosbağaların nesli yaşam alanlarının daralması ve tahribatı, esaret altına alınmaları, orman yangınları, vahşi kentleşme, kötü ve sorumsuzca yapılan tarımsal faaliyetler sebebiyle giderek azalmakta.

Ekosistemde geri dönüştürme vazifesi gören Amerikan ölügömen böceğinin neslinin, tarım ilaçlarının aşırı kullanımı yüzünden ‘kritik tehlikede’ olduğu düşünülüyor.

Bir zamanlar yaşam alanları Andlar ve Patagonya’ya kadar uzanırken şu anda yalnızca Arjantin ve Şili’de görülüyorlar.

Türkiye’de soyu tükenen bu dostumuzun bu topraklarda son olarak 1962 yılında görüldüğüne dair bir kayıt bulunuyor.

Anadolu, 50’ye yakını yalnızca bu topraklara özgü olan yaklaşık 380 kelebek türüyle Avrupa’nın en zengin kelebek faunasına sahip. Hatta bazı şehirler ya da bölgeler bir ülke kadar kelebek türünü barındırıyor, örneğin Artvin’de görülebilen kelebek sayısı, Slovenya, İsveç, Finlandiya’dan daha fazla.

Nesli tükenmiş ya da tehlike altındaki bir dostumuzun hikayesini ele almak yerine, bugüne kadar programlarımızda nelerden bahsettiğimizi gözden geçirmek, neden bu programı yaptığımıza yeniden değinmek ve yakında yitirdiğimiz türlere bir göz atıp 2019’un muhasebesini yapmak istiyoruz.

Kökenleri Madagaskar’a dayanan su tavuklarının aileleri, Madagaskar’dan ayrılıp diğer adalarda da koloni kuruyorlardı. Aldabra’da koloni kuran ak boyunlu su tavuklarının nesli, suların yükselmesi ve adanın sular altında kalması nedeniyle tükendi.

Aşırı avlanma, göç yollarındaki barajlar, yaşam alanlarının daralması, çevre kirliliği, okyanus akıntılarının değişmesi ve bazı hastalıklar Avrupa Yılanbalığı neslinin kritik tehlikede olmasının nedenleri.

Nesillerinin yabanda tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olmasının temel nedenleri avlanmaları, yaşam alanlarının tahribatı ve kentleşme. Koalalar özellikle 20. yüzyılda kürkleri için yoğun olarak avlanmışlar.

Pembe Peri Armadillo'nun nesli, insan eliyle gerçekleşen faaliyetler yüzünden tehlikede: "Gececil olan bu hayvanlar Arjantin'e endemikler; Mendoza bölgesinin güneyinde, Rio Negro’nun kuzeyinde ve Buenos Aires’in güneyinde yaşıyorlar."

Bugün toplamda yaklaşık 1000 kadar birey oldukları tahmin edilen dağ gorillerinin sayıları, Ruanda, Uganda ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin sınırında yer alan Virunga Masifi’nde uygulanan koruma programları sayesinde, artmaya başladı.

Deniz samuru olmasa, deniz kestaneleri diğer pek çok deniz hayvanına yer ve yiyecek sağlayan yosun ormanlarını yok eder. Ayrıca, deniz samurları, dolaylı olarak, yosunlar karbon bağladığı için, yaygın bir sera gazı olan atmosferik karbondioksit seviyelerini azaltmaya da yardımcı olur.

Virginia Patrone ve Çiğdem Fidan şarkılara, masallara konu olmuş, yaklaşık 5 bin yıl önce evcilleştirildiği düşünülen ve o günden bu yana insan ile yan yana yaşamış olan, uzun kulakları, güzel gözleri ve kendine has sesiyle tanınan 'Afrika yaban eşeği'ni anlatıyor.

Aşırı ve yasadışı avlanma ile üreme koşulları tehlikeye giren bu kıymetli canlı Japonya'da bir lüks tüketim metası. Mavi yüzgeçli orkinos ayrıca Saros Körfezi'ndeki kaçak avlanma vakaları ile yakın zamanda yine haberlere konu olmuştu.

Yerel adıyla Sa-Ola olarak anılan bu canlının bilimsel adı Pseudoryx nghetinhensis. Dünya üzerindeki en ender olan büyük memelilerden biri ve ne yazık ki Güneydoğu Asya’da tükenme tehlikesi en yüksek olan türlerden biri.

Tavşancılın nesli bugün İtalya’da tehlike altında. Uzmanlara göre şu anda 44 çift bulunuyor. Tavşancıla bugün sadece Sicilya’nın kimi bölgelerinde rastlanabiliyor.

Araba çarpması ve silahla vurularak öldürülmesinin yanı sıra yaşam alanlarının insan faaliyetleri nedeniyle daralması da karşılaştığı tehditler arasında. Bugün kızıl kurtlar yaşam alanlarının %99,7sini kaybetti ki bu da diğer etçillere kıyasla çok çok yüksek bir oran. Günümüzde kızıl kurt IUCN’nin listesinde “kritik tehlikede” kategorisinde ve gezegendeki yok olma tehlikesi en yüksek canis cinsi üyesi.

Küçük akbaba, atmacagiller familyasından Neophron cinsinin tek türü ve Türkiye ve Avrupa'daki akbabaların en küçüğü. 60–70 cm boyunda olan küçük akbabanın kanat açıklığı 155-180 cm arasında. Gövdesi ve kanat örtüleri beyaz, kanat telekleri ise siyah. Kafası göz alıcı bir sarı-turuncu renkte. Ayrıca kama şeklindeki kuyruk yapıları ile de diğer kuş türlerinden kolayca ayrılıyor. Yuva olarak genelde kayalıkları tercih eden küçük akbaba, tek eşli ve çoğunlukla iki yumurta yumurtluyor.

Pirene dağ keçisi, İspanyol dağ keçisinin soyu tükenmiş iki alt türünden biri, diğeri 1892'de soyu tükenmiş olan Portekiz dağ keçisi. Andorra, Fransa ve İspanya'da bir dağ silsilesi olan Pirenelere endemik bu tür, on binlerce yıldır bu dünya üzerindeydi; bu saydığımız ülkelerde 50.000’i bulan nüfusları vardı. 1900'lerin başlarında, sayıları 100’ün altına düşmüştü ve 6 Ocak 2000’de, Celia adlı dişi dağ keçisinin, düşen bir ağacın altında kalarak ölmesiyle nesilleri tamamen tükendi.

Bugün bahsedeceğimiz canlı bitkiler aleminden nesli tehlikede bir ağaç. Bu ağaç IUCN listesine göre nesli “kritik tehlikede” olan, Akdeniz’in tehlike altındaki elli bitkisi listesinde de yer alan, 2018’de Sicilya’nın simgesi olarak kabul edilen, Sicilya köknarı, bilimsel adıyla Abiens nebrodensis.