Een uitputtende podcast over de Matthäus-Passion vraagt om een uitgebreide inleiding. Over Johann Sebastian Bach, over de geschiedenis van de passie als genre, over Bachs eigen manuscript van de Matthäus, over theatraliteit, over de teksten, over tekstschrijver Picander, over de koralen, over religie, over de bibliotheken die over de Matthäus zijn volgeschreven, en over heel veel meer. Met daaronder voortdurend de vraag: wat weten we eigenlijk? En dat we eigenlijk bijzonder weinig weten,...

'Laat het niet geschieden zoals ik wil, maar zoals U het wilt...' de kern van dit korte recitatief. We komen onder andere het kruismotief van Jezus weer tegen, maar ditmaal in een spannendere vorm. En grote Thomas moet zich inhouden om niet een klein Monty-Python-momentje te beleven. In Matthäus-Passion: een lijdensweg met Gijs Groenteman en Thomas Oliemans bespreken de journalist en zanger samen met musicoloog Thomas de Jonker Bachs Matthäus-Passion. En dat doen ze uitgebreider dan ooit: 13...

De eerste aria met inleidend recitatief voor de bas in de Matthäus. De bas bezingt hoe Jezus bereid is de bittere kelk des doods, gevuld met onze zonden, leeg te drinken. Volgens Gijs klinkt dit in de vorm van een 'optimistische mars'. De Thomassen weten niet of ze het daar helemaal mee eens zijn. In ieder geval horen we voortdurend het vallen van Jezus in de begeleiding, behalve wanneer de genade Gods bezongen wordt. In Matthäus-Passion, een lijdensweg met Gijs Groenteman en Thomas...

Een aria met een aantal micro-verwijzingen door Bach naar hemzelf. Bijvoorbeeld doordat hij zijn eigen naam in noten in de muziek verwerkt. Achterstevoren. Je hoort het niet, maar je ziet het wel, en het zal God zeker niet ontgaan zijn. Ook passeert metselaar C.F. Zelter, een belangrijk figuur in de herontdekking van Bach, de revue. En we ontwijken maar nauwelijks een existentiële crisis als we ons realiseren hoe weinig we eigenlijk weten, en begrijpen. In Matthäus-Passion: een lijdensweg...

Jezus keert terug van zijn eerste gebed en treft zijn discipelen slapend aan. Een teleurstelling. We horen de woede van Jezus hierover aanzwellen, begeleid door 'zijn' strijkers. Leidend naar de toonsoort a-klein, de toonsoort van eenzaamheid. Een 'lege' toonsoort inderdaad, want geen kruisen of mollen. In Matthäus-Passion: een lijdensweg met Gijs Groenteman en Thomas Oliemans bespreken de journalist en zanger samen met musicoloog Thomas de Jonker Bachs Matthäus-Passion. En dat doen ze...

Koor 1 en koor 2 slaan weer de handen ineen voor een koraal: 'Wie God vertrouwt, vast op Hem bouwt, die zal Hij nooit verlaten'. Is dit vertrouwen, of juist een zoektocht naar houvast? Hoe moeten we dit koraal op deze plek in de Matthäus interpreteren, wetende dat God zijn zoon hier juist wel lijkt te verlaten? Ook werpen we een blik in de handgeschreven 'net'-partituur van Bach.  In Matthäus-Passion: een lijdensweg met Gijs Groenteman en Thomas Oliemans bespreken de journalist en zanger...

Jezus vindt wederom zijn discipelen slapend, en bovendien zijn hun ogen vol slaap. Maar veel tijd om daarbij stil te staan is er niet, want Judas duikt op, samen met soldaten die Jezus in de boeien slaan. Judas lijkt Jezus op zijn eigen noten te verraden. Daarnaast leren we het verschil tussen de noot g en een fisis. Die immers hetzelfde klinken, hoewel, is dat zo? Ook hebben we het uitvoerig over hoe de recitatieven steeds eindigen: pom-pom.  In Matthäus-Passion: een lijdensweg met Gijs...

Jezus is gevangen, en komt niet meer vrij. Alt en sopraan slaan de handen ineen om dit leed te bezingen, onderbroken door vertwijfelde uitroepen van het koor: 'Laat hem!'. Het koor dat vervolgens volop van zich laat horen in 'Sind Blitze, sind Donner!', een van de heftigste passages uit de Matthäus, en bijkans zwart in de partituur. Een passage waarin Bach de mogelijkheden van de dubbelkorigheid tot in het extreme onderzoekt. En voor de duidelijkheid: ondanks al het drama en de theatraliteit...

Het laatste recitatief van deel 1. Een discipel valt een knecht van de hogepriester aan en slaat zijn oor eraf. Rustig aan, aldus Jezus. Zijn Vader zou zo 12 legioenen engelen kunnen sturen, als hij zou willen. Maar het moet nou eenmaal zo gaan zoals het gaat... Zoals ook zijn discipelen hem uiteindelijk verlaten en vluchten. Ook leren we van grote Thomas de wijsheid 'Muziek is geen beeldhouwen', terwijl hij ons meeneemt in hoe het is om de Matthäus te zingen. In Matthäus-Passion: een...

Het grootse slotkoraal van deel 1. Oorspronkelijk gecomponeerd als openingskoor voor de Johannes-Passion. En na dit koraal volgt de pauze. Hoewel, eigenlijk niet natuurlijk. Hier volgt oorspronkelijk de preek. Ook duiken we in de Nederlandse Matthäus-traditie. We luisteren naar twee fragmenten uit een bijzondere, schitterend gerestaureerde opname van een Mengelberg-uitvoering uit 1939. Met dank aan de Mengelberg Stichting! En ook de filosofische vraag: móet je overrompeld worden...

We beginnen aan het tweede deel! In Leipzig in 1727 (of 1729) hebben de gemeenteleden dan ook nog een preek achter de rug, plus enige samenzang. Voordat we in de opening van deel 2 duiken, een vertwijfelde dialoog tussen de alt en het koor, hebben we het onder andere over de 'kruisvorm' van de Matthäus. En is er een 'standaardwerk' over de Matthäus? De naam Hans Brandts Buys leidt tot een vers gesprek over getalsymboliek. En we verzekeren ons er nogmaals van dat Bach geen operacomponist was....

En voor we het weten zitten we weer midden in het verhaal, met een dramatisch recitatief. De schriftgeleerden en ouderlingen zoeken een valse reden om Jezus te veroordelen, maar ze vinden niets. Ondertussen zit Petrus erbij en kijkt ernaar. Ook tasten we in het duister over een verondersteld 'verboden ritme'. In Matthäus-Passion: een lijdensweg met Gijs Groenteman en Thomas Oliemans bespreken de journalist en zanger samen met musicoloog Thomas de Jonker Bachs Matthäus-Passion. En dat doen ze...

Een koraal dat reageert op de zoektocht naar valse redenen om Jezus te kunnen veroordelen. Grote Thomas laat horen hoe de bassen in dit koraal op avontuur gaan. Welke addertjes zitten er muzikaal allemaal onder het gras om de 'valsheid' te illustreren? En de voortdurende dubbelheid van de Matthäus: we zijn zowel de zondaars als hen die verlost moeten worden. In Matthäus-Passion, een lijdensweg met Gijs Groenteman en Thomas Oliemans bespreken de journalist en zanger samen met musicoloog...

Een hoop valse getuigen melden zich, maar ze vallen allemaal door de mand. Tot er twee komen die, elkaar niet-perfect-kanonisch napratend, vertellen dat Jezus gepocht heeft dat hij de tempel van God kan afbreken en in drie dagen kan herbouwen. Jezus zwijgt. En grote Thomas deelt een anekdote uit zijn rijke Matthäus-verleden. In Matthäus-Passion: een lijdensweg met Gijs Groenteman en Thomas Oliemans bespreken de journalist en zanger samen met musicoloog Thomas de Jonker...

Hoe klinkt 'zwijgen' in muziek? In dit begeleide recitatief voor de tenor horen we het. Begeleiding is onder andere in handen van de viola da gamba, een ietwat stug instrument perfect geschikt voor ietwat stugge muziek. We maken weer een klein uitstapje naar de getalsymboliek. Wat weten we trouwens over 'tempo' in de Matthäus? En Gijs werkt aan een haiku. In Matthäus-Passion: een lijdensweg met Gijs Groenteman en Thomas Oliemans bespreken de journalist en zanger samen met musicoloog Thomas...

Een aria met een hoofdrol voor de viola da gamba, met zijn weerbarstige natuur. Die de innerlijke strijd in deze aria verklankt. De 'optimistische mars' van Gijs keert weer even terug. Evenals de kwintvalsequens. En er ontstaat onenigheid over of Jezus nou wel of niet een aria toebedeeld heeft gekregen.  In Matthäus-Passion: een lijdensweg met Gijs Groenteman en Thomas Oliemans bespreken de journalist en zanger samen met musicoloog Thomas de Jonker Bachs Matthäus-Passion. En dat doen ze...

Jezus velt zijn eigen doodvonnis, door niets te ontkennen en de suggestie te wekken dat hij de zoon van God is. En die suggestie is genoeg voor de priesters om over elkaar heen te buitelen in verontwaardiging. Leidend tot een volksgericht: 'Er ist des Todes schuldig!'. Wederom met een kwintvalsequens, die zich hier van zijn dreinende, banale kant laat zien.  In Matthäus-Passion: een lijdensweg met Gijs Groenteman en Thomas Oliemans bespreken de journalist en zanger samen met musicoloog...

Een koraal dat direct reageert op de vele klappen die Jezus in het voorafgaande recitatief ten deel zijn gevallen. Grote Thomas legt uit hoe Bach hier al de eerste harmonische bewegingen maakt om straks het b-klein van 'Erbarme dich, mein Gott', dé sleutelaria uit de Matthäus, te bereiken. Aan de hand van componist Mattheson uit 1730 proberen we bovendien de symboliek van toonsoorten te begrijpen. In Matthäus-Passion: een lijdensweg met Gijs Groenteman en Thomas Oliemans bespreken de...

De focus richt zich op Petrus. Zoals aangekondigd zal hij Jezus driemaal verloochenen. En als het zover is, weent hij bitterlijk. Een van de meest dramatische momenten voor de evangelist in de Matthäus. Een scène die inhoudelijk en harmonisch onvermijdelijk leidt tot dé sleutelaria uit de Matthäus: 'Erbarme dich, mein Gott'.  In Matthäus-Passion: een lijdensweg met Gijs Groenteman en Thomas Oliemans bespreken de journalist en zanger samen met musicoloog Thomas de Jonker...

Alle wegen leiden uiteindelijk naar 'Erbarme dich, mein Gott'. Dé sleutelaria uit de Matthäus, en volgens grote Thomas misschien wel de 'perfecte aria'. In ieder geval op het perfecte moment in het werk. Geen inleidend recitatief, maar meteen ter zake. Ondertussen horen we, verborgen in de bas, de melodie van 'O Haupt voll Blut und Wunden'. En leert 'Erbarme dich' ons iets over de volgorde waarin Bach de Matthäus componeerde? In Matthäus-Passion, een lijdensweg met Gijs Groenteman en Thomas...

De oren even 'wassen': een harmonieus koraal als tegenwicht van de chromatiek van 'Erbarme dich'. Een koraal dat ons duidelijk maakt dat zelfs als we Hem hebben verlaten, we altijd naar Hem terug kunnen keren.  In Matthäus-Passion: een lijdensweg met Gijs Groenteman en Thomas Oliemans bespreken de journalist en zanger samen met musicoloog Thomas de Jonker Bachs Matthäus-Passion. En dat doen ze uitgebreider dan ooit: 13 uur lang, in 69 in elkaar overlopende afleveringen wordt Bachs grootse...

Een recitatief boordevol ontwikkelingen: Jezus wordt ter dood veroordeeld, Judas ziet dat en smijt zijn verradersloon de tempel in. Vol berouw verhangt hij zichzelf. In een microduet reageren twee hogepriesters op Judas inkeer. En ook: we maken nader kennis met de toonsoort b-groot, die staat voor 'hard' en 'onaangenaam'. En Gijs vraagt zich af waarom grote Thomas eigenlijk het zenuwslopende vak van zanger heeft gekozen. In Matthäus-Passion: een lijdensweg met Gijs Groenteman en Thomas...

Een aria als spiegel van 'Erbarme dich'. Een aria waar we op dit moment in de Matthäus qua tempo en dynamiek behoefte aan hebben. 'Wat weet Bach toch goed wat we nodig hebben', verzucht Gijs. Ditmaal met een hoofdrol voor soloviool en bas. 'Geweldig om te zingen', aldus grote Thomas. Ook horen we het smijten van het geld en stuiten we weer op een kwintvalsequens. In Matthäus-Passion: een lijdensweg met Gijs Groenteman en Thomas Oliemans bespreken de journalist en zanger samen met musicoloog...

Na enig beraad besluiten de priesters toch een stukje grond van het 'bloedgeld' te kopen. En Pilatus verwondert zich erover waarom Jezus zich niet verdedigt. Ook bespreken we het verschil tussen het componeren van een passie in Hamburg of in Leipzig, en we krijgen de eerste kleine vooruitwijzingen naar het slotkoor, dat aan het eind van deze reis op ons wacht.  In Matthäus-Passion: een lijdensweg met Gijs Groenteman en Thomas Oliemans bespreken de journalist en zanger samen met musicoloog...