พระพุทธเจ้าสอนอะไรในเรื่องการเมืองบ้าง? ในสมัยพุทธกาล ในมัชฌิมาประเทศก็มีระบบการปกครองที่หลากหลาย มีการปกครองด้วยพระมหากษัตริย์เสียส่วนใหญ่ สาธารณรัฐก็เริ่มมีในสมัยนั้น และที่น่าสังเกตคือพระพุทธองค์จะไม่เคยบอกว่า ระบบการปกครองอย่างนี้แหละถูกต้อง อย่างนี้ไม่ถูกต้อง แต่ถ้าพระพุทธองค์เข้าไปในประเทศที่ปกครองด้วยพระมหากษัตริย์ พระองค์ก็จะสอนว่า ในเมื่อมีคนพอใจกับระบบอย่างนี้ ทำอย่างไรถึงจะให้มันดีที่สุด ให้มันสอดคล้องที่สุดกับหลักธรรม ถ้าเข้าไปในประเทศของพวกวัชชี (Vajji) ที่เป็นสาธารณรัฐ ก็สาธารณรัฐที่ดีต้องเป็นอย่างไรจึงจะมั่นคง อย่างในการสอนพวกวัชชี พระพุทธองค์ก็ตรัสถึงเรื่องการประชุมกันเนืองนิจ พร้อมเพรียงกันประชุม พร้อมเพรียงกันจัดธุระของคณะปกครอง พร้อมเพรียงกันเลิกการประชุม เรื่องการให้ความเคารพกับผู้ใหญ่ ในเรื่องการปกป้องดูแลผู้หญิง ให้เกียรติผู้หญิง ในการดูแลธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม แล้วให้ผู้ใหญ่ได้เข้าไปหาสมณะ ผู้มีปัญญา ได้ปรึกษาหารือเป็นประจำ ฉะนั้นพระพุทธองค์ก็จะให้หลักอย่างนี้ว่า ไม่ได้อยู่ที่ระบบ หรือว่าไม่ใช่ว่ามีระบบใดระบบหนึ่งที่ชาวพุทธควรจะยกย่อง หรือควรจะถือไว้ แต่ทำอย่างไรระบบของเราจะสอดคล้องกับหลักธรรมได้มากที่สุด พระอาจารย์ชยสาโร