»روی انجیل یوحنا نمیشود حساب کرد.« »میدانستم که این را خواهی گفت. ما دوباره در ساختمان مرکز وب بودیم، سر همان میز، جایی که دیوید کتاب بیش از ّ یک نجار را به من داده بود. همۀ آخر هفته را به خواندن انجیل یوحنا روی اینترنت گذرانده و آزمندانه دعا کرده بودم.

من نگاهی انداختم به کتابی که دیوید از آن سوی میز به سوی من راند. از نام و اندازۀ کتاب شگفتزده شدم، از آنجا که سالن گردهمایی دانشجویان هنگام ناهار خیلی پر سر و ّت بیشتری تمرکز کنم. با ابروهای درهم کشیده، نگاهی کوتاه صدا بود، مجبور بودم با دق به صفحههای کتاب انداختم و سپس آن را به آن سوی میز پس فرستادم. »من از پیش می ّ دانستم که عیسی بیش از یک نجار است.«

امجیبی 10146 تاالر کنفرانسی به سبک آمفی تئاتر ، سومین بزرگترین سالن در یک مجموعۀ دانشگاهی بیست هزار نفری بود. اگرچه خیلی فاصله زیاد میشد، ولی من و دیوید دلیل بسیار خوبی داشتیم برای اینکه تا آنجا که میشد از استاد و دانشجویان دیگر دور بشینیم: شیوۀ گفتار استاد برای ما خیلی خندهدار بود و اغلب یکباره بیاختیار زیر خنده میزدیم.

این مناظره از سوی سازمانهای اسالمی درخواست شده بود، از این رو در مسجد ّ نورفک به شدت برای آن تبلیغ شده بود. برای هفتهها آگهیها به دیوار بودند، آگهی پخش کرده بودند، و همهمه و هیجانی دربارۀ آن در بین مردم افتاده بود. این میرفت که فرصت بزرگی باشد برای دیدن یک پژوهشگر مسلمان، یک شیخ،

هنگامی که ما به خانه رسیدیم، آمی جلوی در به دیدن ما آمد. او کنجکاو بود بداند دیدار ما چگونه گذشته بود. من خالصهای از گفتگویمان را برایش گفتم و تأکید کردم که ّا هنوز نمیخواست حرفی بزند و من ما هدفمان را تا به آخر پیش بردیم. ولی از آنجا که آب با نگرانی میخواستم اتاق را ترک کنم، تردید دارم که او باور کرده باشد. به محض اینکه توانستم، عذرخواهی کردم و از پلهها باال رفتم.

ولی به دلیل امتحانهای پایان دوره، سفرههای خانوادگی، و کارهای ضروری دیگر، فرصتی در آیندۀ نزدیک برای ما پیش نیامد که به یکی از نشستهای مایک برویم. شرایط تا پیش ّ از سال دوم من در دانشگاه جور نشد.

رسیدیم به چیستان مجبور باشد بخورد، دچار خستگی شود. عرق کند و خونش بریزد، و سرانجام بر صلیبی میخکوب شود. نمیتوانم این را باور کنم. خدا بینهایت شایستهتر از اینها است.

طولی نکشید ّ که دیوید در پاسخ به دعوت آمی، برای شام به خانۀ ما آمد. هنگامی که ّ در ورودی را برای او باز کردم، مستقیم سراغ یخچال رفت که برای آمی بسیار جالب بود. این کار دیوید برای او دلنشین بود.

خیلی وقت بود که سر کالسها برگشته بودیم و کالسهای عقب افتاده را دنبال میکردیم. دیوید در دو رشتۀ زیستشناسی و فلسفه درس میخواند، و من در دورۀ پیش پزشکی بودم. معلوم شد که ما در چند کالس با هم بودیم: شیمی و زیستشناسی تکاملی.

ِ در سفر به وستچستر خیلی خوش گذشت. همۀ همگروهیها با یکدیگر آشنا شدند، با همدیگر روی بخشهای جرمشناسیشان کار میکردند، داستان زندگیشان را برای یکدیگر میگفتند و با هم شاد بودند و میخندیدند. آن سفر خیلی چشمهایم را باز کرد، زیرا برای ّ اولین بار از نزدیک با کسانی آشنا شدم که زندگی و افکار بسیار گوناگونی داشتند.

به یک دلیل ساده هرگز به موعظهگران خیابانی گوش نمیکردم: به نظر نمیرسید که آنها اهمیتی به من میدادند. نه اینکه آزاردهنده باشند. شور و اشتیاق آنها برایم قابل ستایش بود، و کسانی را که برای باورهایشان میایستادند، تقدیر میکردم. بلکه اینکه من برای آنها مانند هدفی در برنامۀ کاری ایشان بودم.

آن روز، صبح سهشنبه، مانند روزهای دیگر شروع شد. آزمایشگاه کالبدشناسی ساعت ده ِ ونیم تمام شد و من به سوی مرکز وب12 ،محل گردهمایی دانشجویان اُ.دی.یو راه افتادم. تا بعد از ظهر که گروه جرمشناسی برای تمرین جمع میشدند، کاری نداشتم. هفتۀ اول کالسها به آن گروه پیوسته بودم تا ببینم آیا میتوانستم در کالج نیز مانند دبیرستان موفقیتی به دست بیارم.

دانش نظری یکی از کالسهای بسیاری بود که من و بهترین دوستم دیوید با هم گذراندیم. دوستی ما از کالس هفتم هر سال نزدیکتر و نزدیکتر شده بود، و در سالهای آخر دبیرستان از هم جدا نمیشدیم.

ما به سوی تیلفورد در حومه شهر راه افتادیم، همان جایی که نُه سال پیش در جشن صد سالگی جماعت شرکت کرده بودیم. همچنان که از شهرهای عجیب و دیدنی انگلستان میگذشتیم، احساس میکردم که دارم گشتی در گذشتهام میزنم. جادههای باریک، ساختمانهای گروهی، و ماشینهای کوچک همه خاطرههای دوست داشتنی دوران کودکیام را به یاد میآورد. حتی فکر غذای انگلیسی هم آزارم نمیداد.

ّسنت ساختار بیرونی اسالم است، کالبدی که از آموزۀ اسالمی جان می ّ گیرد. سنت با فراگیر شدن شیوۀ اسالمی در همۀجنبههای زندگی به درون ما رسوخ میکرد؛ زندگی ما هر روزه با سنت آموخته بود.

من خیلی هیجانزده بودم، از اینکه به کلیسا دعوت شده بودم. پیش از آن به یک کلیسای کاتولیک رفته بودم و بخاطر دارم روزی هیجانانگیز با حال و هوای تیره و تار التین بود. راستش را بخواهید، آنقدر گیجکننده بود که نتوانستم بفهمم برای چه دعوت شده بودم. به یاد دارم تعدادی از دوستانم، از جمله بن و خانوادهاش هم آنجا بودند، ولی آنها نیز کاتولیک نبودند.

زندگیام تا هنگامی که به کالس دهم رسیدم به طور چشمگیری در حال تغییر بود.

آمیزۀ خاص من در شناخت شرق از غرب توسط مدافعان اسالم شکل گرفته است. من مجبور نبودم مدتها با نسبیتگرایی پست مدرن که نسل مرا تسخیر کرده بود، دست و پنجه نرم کنم. وجود حقیقت برای من به خودی خود آشکار بود. گزینۀ دیگر چیست؟

آن روز خانوادۀ ما برای مراسم سوگواری پدربزرگم زودتر گرد آمده بودند. احساسات باال گرفته بود، ولی تمام روز تنشی افزون بر آن وجود داشت که کسی از آن حرف نمیزد. اگر چه بزرگترها من و بچههای فامیل را فرستاده بودند که بخوابیم، من یواشکی بو برده بودم. و به دنبال پاسخ بودم.

در کالس هفتم سرانجام دوستانی ماندگار پیدا کردم. دیوید، بِن و ریک برایم مانند

سالهایی که در اسکاتلند زندگی کردم بسیار خوش گذشت. دل شیفتۀ سرزمین و مردمش شده بودم. خانۀ ما در دامنۀ کوهی قرار داشت که اغلب در صبحهای خنک آنجا، صدای نیانبون اسکاتلندی را که در دور دست نواخته میشد، منعکس میکرد.

یک شب پس از گردهمایی مشابه هنگامی که با ماشین در راه برگشت از گالسگو

هنگامی که سخن از شریعت به میان میآید، تنوع در اسالم به دیدگاههایی میرسد که بسیار متفاوت هستند.

سال 1989 برای جماعت ما بسیار مهم بود. صدمین سالگرد فرقۀ ما، یعنی فرقه احمدیۀ اسالم، بود، و مردم از سراسر دنیا در انگلستان گرد آمده بودند تا این سده را جشن بگیرند.

مسجد گالسگو یکی از جاهای مورد عالقۀ من در دوران کودکی بود. مسجد بر سر چهار راهی که زاویهاش خیلی عجیب تیز بود، درست کنار خیابان اصلی نزدیک ریور کالید قرار داشت.